Volgens een raming van de OVAM is het bedrijf verantwoordelijk voor 65 procent van het in Vlaanderen geproduceerde en vandaag aanwezige asbestcement. In het geval van Eternit gaat het onder meer om buizen, platen, golfplaten en leien.
Niet van de wijs brengen
Op 24 oktober 2014 gooide het bedrijf het op een akkoord met toenmalig minister Joke Schauvliege (cd&v) waarin het zich engageerde tot de betaling van slechts 4,8 miljoen euro voor de verwijdering van asbestafval tussen 2014 en 2030. Het document bevat ook een afstand van verhaal ten aanzien van de Vlaamse overheid. Demir laat zich echter niet van de wijs brengen door die deal. “We hebben een juridische weg gevonden om ze hierop alsnog aan te spreken. De tijd dat grootvervuilers hun verantwoordelijkheid kunnen ontlopen is voorbij”, klinkt het.
Schuldig verzuim
Vooreerst grijpt Demir de recente veroordeling in 2023 van het bedrijf door de rechtbank van eerste aanleg van Brussel aan. Uit dat vonnis blijkt immers dat Eternit een opzettelijke fout beging bij het ontplooien van haar activiteiten, wat een blootstelling aan de schadelijke gevolgen van asbest impliceerde. De rechtbank haalt aan dat er binnen de wetenschappelijke wereld al in de jaren 60 consensus bestond over de gezondheidsgevaren van asbest. Eternit kan volgens de rechter dus niet beweren dat het hiervan niet op de hoogte was; iets wat het nochtans volhield tot 1997. “Dat is schuldig verzuim. Dat kan je niet afkopen met een dading”, zegt Zuhal.
Kosten hoger dan afkoopsom
Daarnaast is die dading met Schauvliege onduidelijk op sommige vlakken en beperkt in reikwijdte, waardoor een juridische aansprakelijkheid van Eternit wel degelijk nog aan de orde is. Zeker gezien het feit dat de kosten van het asbestverwijderingsbeleid vele malen hoger liggen dan de afkoopsom van Eternit.
Formele ingebrekestelling tot in de VS
Minister Demir heeft nu een formele ingebrekestelling gestuurd naar het bedrijf, haar rechtsopvolgers en haar individuele bestuurders. Het gaat daarbij ook om de Amerikaanse bestuurders van onderneming Johns Manville. Daarin vervat zit een eis tot de betaling van een aanzienlijk structureel bedrag per jaar tot 2040 voor de financiering van het asbestveilig maken van Vlaanderen. Dat moet de kosten en de verdere opschaling van het asbestafbouwbeleid dragen, waarmee meteen ook de gezondheid van de Vlamingen beter beschermd wordt.
Bijna elke dag asbestdode
“Elk jaar nemen meer dan 300 gezinnen in ons land afscheid van een dierbare die overleed als rechtstreeks gevolg van asbest. Dat is bijna elke dag iemand. Het is iets om bij stil te staan, maar nog om naar te handelen. Ik geef het bedrijf 30 dagen om kenbaar te maken dat ze bereid is haar verantwoordelijkheid op te nemen”, zegt Demir resoluut. “Als minister zit je tijdelijk in een positie die je macht geeft. Ik zou het mezelf nooit vergeven als ik de kans zou laten liggen om die macht te gebruiken om Eternit tot de orde te roepen.”
Aanpak Vivaldi schrijnend
Het contrast met de manier waarop de Vivaldi-regering omgaat met het asbestdossier, is schrijnend. Kamerlid Valerie Van Peel diende immers al meerdere malen een wetsvoorstel in dat asbestslachtoffers de mogelijkheid moet bieden om een klacht in te dienen, ook al kregen ze een vergoeding van het Asbestfonds. Maar dat wordt door de Vivaldi-partijen afgeblokt. Op 19 maart doet Valerie een nieuwe poging.
