© N-VA
Toen Bart De Wever als jonge militant aan politiek begon, kreeg hij van oudere Antwerpenaren het mythologische verhaal te horen over de chemiereus BASF, die zich in de jaren 60 in de haven vestigde. De mythe wil dat alle ambtenaren in een kamer werden opgesloten tot ze buiten kwamen met alle vergunningen.
De Wever vertelt het in zijn kantoor op het Schoon Verdiep, terwijl in de kamer ernaast medewerkers passeren om een appelbol of een worstenbrood te nemen, zoals de Antwerpse traditie wil op verloren maandag. De burgemeester past voor beide - niet zijn dieet - maar met de heropstart van de werken aan de ethaankraker van het chemiebedrijf Ineos in de Antwerpse haven is op deze maandagochtend toch een veldslag gewonnen.
De Wever hekelt het verschil met die jaren 60. “Destijds kreeg je applaus en bloemen voor die vergunning. Nu loop je spitsroeden. Een deel van de bevolking is blijkbaar de welvaart beu, is opgevoed met apocalyptische denkbeelden dat de homo sapiens gedoemd is de planeet naar de bliksem te helpen, vindt dat blanke heteroseksuele mannen in witte jassen in petrochemische labo’s de gezanten van satan zijn en denkt dat de enige kunststoffen die bestaan niet-recycleerbare plastic zakjes zijn.”
Groen verwijt u plat op de buik te gaan voor Ineos, onder het motto ‘U vraagt, wij draaien’.
Bart: “Uiteraard draaien wij. Naar alle hoeken en kanten als het moet. Er is iemand die hier 5 miljard euro wil investeren in een ethaankraker die de properste van Europa wordt. Het is de grootste nieuwe industriële investering in 25 jaar. Als straks de industrie op waterstof draait, worden de havens van Antwerpen en Rotterdam cruciaal. Zie toch eens dat grote plaatje.”
“Als die fabriek er niet komt, wat is dan het signaal? Dat het hier voorbij is met industrie. En dan lees ik econoom Paul De Grauwe uitleggen dat we morgen allemaal e-mails naar elkaar gaan sturen en dat dat onze economie wordt. Ik weet niet meer wat ik lees.”
Destijds zei u: als Ineos niet lukt, kan ik beter postzegels op brieven gaan kleven.
Bart: “Ik wil dat gerust herhalen. Ik heb hier fysiek van afgezien. Ik krijg als burgemeester aan het einde van elke maand een flink bedrag op mijn rekening. Als dit niet zou lukken, zou ik me afvragen: ‘waarom krijg ik dat geld eigenlijk?”
Bent u nu gerustgesteld?
Bart: “Nog niet helemaal. Dat stikstofdecreet - het decreet Ongena-De Wever - moet er deze maand komen. Sowieso zullen fanatici het aanvallen voor het Grondwettelijk Hof. Ik zie ook hoe de Raad van State de strengst mogelijke interpretatie aan die tekst geeft, wat de facto neer komt op een vergunningenstop van twee jaar. Voldoet het decreet aan die strengste interpretatie? Nee, omdat we als politicus een bredere taak hebben en ook welvaart moeten veiligstellen. Dus we zullen zien.”
Is dat niet het failliet van de politiek: een regering die verstrikt raakt in haar eigen vergunningsregels?
Bart: “De erfzonde is begin deze eeuw gebeurd, toen kriskras over Vlaanderen natuurgebiedjes zijn afgebakend die Europese bescherming genieten tegen stikstof. Er zit soms weinig logica in.”
Kan je die regels nog veranderen?
Bart: “Daarover zegt Europa: 'Kom eens terug als u duidelijk hebt gemaakt dat het u menens is om de stikstofdeposities te laten zakken.' Hebben we dat jarenlang veronachtzaamd? Ja, omdat we altijd een minister van Landbouw hadden die dacht dat het nog wel zou lukken om boeren vergunningen te geven.”
Het gaat niet alleen om Ineos. Ook bedrijven als BASF moeten de komende jaren hervergund worden.
Bart: “Als je wat vooruitgangsoptimisme wil tanken, moet je met de CEO’s van die bedrijven gaan praten. Die zijn bezig met de transitie naar duurzaamheid en zien er het economische project van de toekomst in. Net die investeringen hangen door vergunningskwesties aan een zijden draadje. Dus u vraagt, wij draaien? Ja! Uiteraard. Of we zien hier niemand meer.”
“Daarom ben ik in het Vlaams Parlement gaan bedelen bij de oppositie om in te stemmen met een spoedprocedure voor dat stikstofdecreet. Ik was bereid me totaal te vernederen daarvoor. In elke partij waren er mensen die beseffen wat er op het spel staat. Zelfs een kleinschalig bouwproject in Lier zag zijn vergunning door stikstof getorpedeerd. Maar aan het eind van de rit constateer je dan dat we in een land leven waar de platte partijpolitieke berekening de bovenhand neemt. Wat een kleutertuin. Om wat te doen? Die leugens aan die boeren nog een maand langer te kunnen vertellen?”
Wat denkt de Vlaamse kiezer daarvan? De Vlaamse Regering heeft goed bestuurd?
Bart: “Nee. Mensen houden sowieso die verschillende regeringen niet altijd uit elkaar. Een gunstig beeld over die Vlaamse Regering opbouwen dat totaal losstaat van het Vivaldi-moeras? Ik geloof dat niet.”
“Er speelt bovendien iets fundamentelers. Objectief gezien kan de Vlaamse Regering een rapport voorleggen waarmee je onder de mensen kan komen. Het probleem is dat ‘de mensen’ de politieke elite uitspuwen om een andere reden: zeker in de lagere middenklasse voelen ze zich totaal verraden en in de steek gelaten.”
“Ze zien in globalisering een bedreiging. Ze vrezen voor hun job en koopkracht. Ze zien door migratie hun wijk veranderen. Ze merken dat culturele tradities in vraag worden gesteld. Ze voelen zich misbegrepen door de elite.”
Als zo’n kiezer u op straat vraagt wat de Vlaamse Regering voor hem gedaan heeft, wat zegt u dan?
Bart: “Als ik een paar minuten krijg, kan ik dat uitleggen. Maar je voelt vaak dat je niet via het hoofd discussieert en dat de pijn in het hart zit. Er wordt vanuit de buik gestemd. Heel vaak met het idee: ik wil de elite straffen. Mensen stemmen niet zozeer op extreme partijen omdat ze daarin een alternatief zien, maar omdat ze hun elite de zondagavond van de verkiezingen in tranen willen zien uitbarsten.”
“In die zin zijn veel antwoorden die men op het extremisme zoekt compleet naast de kwestie. Men wil die altijd ‘ontmaskeren’. Dat interesseert de kiezer helemaal niet. In die zin is het vandaag heel moeilijk om een kiezer te overtuigen met goed beleid.”
Hoe bouw je dan een campagne op?
Bart: “Door over welvaart te spreken. Dat is de voordeur langs waar je bij iedereen binnen kan om het gesprek te voeren. In dat discours over welvaart pleiten de groenen en nu ook PS-voorzitter Paul Magnette voor degrowth, waarbij we de Vlaamse welvaart laten afsmelten. Dat is voor mij de inzet van de verkiezingen: gaan we dat laten gebeuren of niet?”
“Ik denk dat de meeste Vlaamse kiezers zichzelf nog altijd zien als iemand die graag werkt voor een inkomen, graag spaart en zelfredzaam is. En die niet voor alle problemen naar de overheid kijkt. Die kiezer ziet in de uitspraken van Magnette een rechtstreekse aanval op zijn portemonnee. En hij vraagt zich af wie in de Wetstraat die portemonnee zal beschermen. Ik denk dat wij geloofwaardig zijn om die partij te zijn.”
Waarom?
Bart: “Het klavertje vier van ongenoegen dat ik altijd tegenkom, gaat over welvaart: migratie, energie, belastingen en begroting. Dat zijn federale thema’s. Wie gaat dat beleid keren? De Vivaldi-partijen niet en de extremisten niet.”
Voor zo’n ommekeer zal u dan zoete broodjes moeten bakken met de PS.
Bart: “Wie zegt dat ik zoete broodjes wil bakken?”
Zure broodjes dan.
Bart: “Dat zullen heel zure broodjes zijn. Dat is de paradox waar zelfs de grootste extremist niet aan ontsnapt: als je van België af wil, zal je met iemand een scheiding moeten onderhandelen. En dat zal altijd de linkerzijde in Wallonië zijn.”
“Ik wil eigenlijk met Paul Magnette niets te maken hebben. Wat hij in interviews verkondigt, grenst aan de criminele waanzinnigheid. Schrijf dat op: criminele waanzinnigheid. Maar om ervan af te raken moet ik met hem aan tafel. En opnieuw is mijn vraag aan de Vlaamse kiezer: wie denk je dat die deal met Magnette gaat maken? Gaat Alexander De Croo (premier, red.) dat doen?”
Misschien denkt die kiezer vooral: als we Bart De Wever laten doen, zijn we weer vertrokken voor een blokkering van jaren. En daar gaat onze welvaart.
Bart: “Daarom pleit ik ervoor zo snel mogelijk een zakenkabinet aan te stellen. Het moet er snel komen, mag niet veel ministers tellen en moet enkele duidelijke opdrachten krijgen, zoals het budget op orde krijgen.”
“Het spel dat Paul Magnette zal willen spelen laat zich namelijk raden: wachten in Hertoginnedal tot iedereen de uitslag is vergeten en de financiële markten nerveus worden. En dan toch opnieuw een Vivaldi-coalitie maken.”
Hoe overtuig je de PS van een zakenkabinet?
Bart: “De regionale coalitievorming zal daar een sleutel zijn. Tout se tient. Dat wordt een ongelooflijk spel. Ik snap dat je daar nu al zicht op wil krijgen, maar de waarheid is dat je het spel maar kan spelen als de zetels verdeeld zijn.”
“Als we die 2 procent die we in de peilingen achterliggen op het Vlaams Belang kunnen inhalen en de Vivaldisten een pandoering krijgen, zit ik op rozen. Dan kan centrumrechts in Vlaanderen hergroeperen. Magnette weet dat dat moment komt: dat hij in België het noorden kwijt is. Letterlijk en figuurlijk.”
Hoe geloofwaardig is dat scenario?
Bart: “Ik probeer gewoon een inschatting te maken. Ik weet vooral wat gebeurt als de kiezer uit woede op de extremen stemt: dan krijg je in het centrum meteen een heruitgave van de Vivaldi-regering. Tous ensemble contre l’extrême droite. Les excuses sont faites pour s’en servir.”
En dan bestuurt de N-VA in Vlaanderen met het Vlaams Belang?
Bart: “Dat heb ik nooit gezegd. Ik vraag alleen aan Open Vld, cd&v en Vooruit dat ze de Vlaamse democratie respecteren en alleen federaal regeren als ze een Vlaamse meerderheid hebben. Als dat gebeurt, garandeer ik ook vanalles. Maar wel in die volgorde. Als we de Vlaamse kiezer respecteren, kunnen we een heel eind raken.”
Dus de liberalen en christendemocraten hebben de sleutel in handen?
Bart: “Nee. Nu legt u mij woorden in de mond. Ik ben geen fan van extreemrechts. Ik ben het nooit geweest en zal het nooit zijn. En ik zie er weinig goeds van komen. Al het ongenoegen gaat over federale thema’s. Er is geen enkel scenario waarin die partij waar men uit woede op stemt, federaal mee bestuurt. Als ik zelfs in Vlaanderen zie hoe ze Ineos niet willen steunen, dan heb ik er mijn buik van vol.”
“Maar als andere partijen me vragen om die overtuiging om te zetten in engagement om te doen wat zij willen, vraag ik dat ze de Vlaamse kiezer respecteren. Is dat zo raar? Ik stel trouwens vast dat ik op die vraag geen antwoord krijg.”
Zit er nog een lijn in de N-VA-strategie? U roept dat cd&v en Open Vld kopje-onder moeten, vervolgens pleit u voor een centrumrechtse hergroepering. Onlangs luidde het dat Waalse N-VA-lijsten zullen worden ingediend. Vanalles en nog wat, en niemand weet nog waar u met de N-VA naartoe wil.
Bart: “Ik zit als politicus simpel ineen. Hou de belastingen laag, investeer in innovatie, hou sociaal beleid rechtvaardig en balanceer je budget. Ik denk dat veel kiezers die niet op de N-VA stemmen het daar fundamenteel mee eens zijn. Ik denk dat hergroepering rond die vier ideeën wenselijk is. En ik denk dat het na de verkiezingen, waarin we wellicht naar een crisis van de Vlaamse democratie gaan, aan de orde is.”
“Daarnaast heb je confederalisme nodig om die vier principes uit te voeren, want ze staan haaks op wat Magnette zegt. En die Franstalige lijsten waren een manier om dat confederalisme aan de andere kant van de taalgrens in het debat te brengen. Wat is daar nu allemaal zo inconsequent aan? Ik heb het meegemaakt dat dergelijke ideeën als briljant werden onthaald. En als het wat moeilijker gaat in peilingen, wordt alles in vraag gesteld.”
Maar het gaat moeilijker?
Bart: “Tuurlijk. Aan de ene kant spoelen mensen woedend aan op de oever van het extremisme. Het is heel moeilijk om hen terug te halen. In heel Europa staat de wind in die richting en in Vlaanderen gaan we er ook een vlaag van krijgen. En aan de andere oever, die van de centrumpartijen, valt niet veel meer te rapen.”
“Het is bergop fietsen. Voor elke stem moeten we op de pedalen staan. Maar als je daar niet tegen kan, moet je niet aan politiek doen.”
Hoe haalt u die stemmen binnen?
Bart: “Door mensen te erkennen in hun sentiment. Ze hebben het gevoel dat ze belachelijk worden gemaakt. Dat de elite hen vraagt respect te hebben voor iedereen die hier aankomt, maar spuwt op henzelf omdat alles waarin ze ooit zijn opgevoed racistisch, imperialistisch, seksistisch en kolonialistisch is.”
“Als je duidelijk maakt dat je dat begrijpt, kan je vervolgens uitleggen wat je probeert te doen, dat je misschien nog niet de slechtste bent en je best doet. Daar raak je soms ver mee. En dan kom je terecht bij die fantastische campagneslogan van de voormalige Duitse bondskanselier Willy Brandt: ‘Schenk mij uw vertrouwen.’ Op dat punt eindig je altijd.”
