(c) Jan van der Perre
“Jullie kennen het verhaal van de twistappel en de Griekse godinnen toch?” Als Bart De Wever ooit afzwaait van de politiek, zou hij nog gids in de (kunst)geschiedenis kunnen zijn. Terwijl hij poseert voor de foto, doceert hij met zichtbaar plezier. “De godin van de twist wierp de andere godinnen een appel voor de voeten met daarop geschreven ‘ti kallisti’, of ‘voor de mooiste’. Daarop ontstond ruzie onder de godinnen. Paris moest jury spelen en bepalen wie de mooiste was.”
Wie zal na 9 juni de meest begeerde zijn? De peilingen suggereren dat Vlaams Belang inhalen wel erg moeilijk lijkt te worden. Op dat marktleiderschap rekent De Wever blijkbaar niet meer. “Incontournable zijn, zowel voor de Vlaamse als voor de federale regering, dát is voor mij de inzet van deze verkiezingen”, zegt de voorzitter van de N-VA. Daarvoor rekent hij op een slechte score voor de Vivaldipartijen. “Het zou goed zijn voor ons als Vivaldi zakt onder de 75 zetels. Als ze bovendien zelfs samen met Les Engagés onder de 75 zetels scoren, zal ik een gelukkig man zijn. En dan moet ik natuurlijk zelf nog voldoende kritische massa hebben om het spel te bepalen. Dan móét (PS-voorzitter, red.) Paul Magnette naar mijn bureau komen. En als Magnette móét, is hij tot veel in staat.”
We zijn twee weken voor de verkiezingen. Kan het tij nog gekeerd worden?
Bart: “De tendens in de peilingen is wat ze is, en ik proef het sentiment ook wel op straat. Veel gewone mensen zijn boos en hebben het vertrouwen in de politieke leiders opgezegd. Zij hebben het gevoel dat hun leiders hen misprijzen. En ze hebben gelijk: er is veel misprijzen voor hen. Kijk hoe gezaghebbende cultuurkringen de Vlaamse identiteit benaderen met onverholen agressie. Kijk naar de reacties op Het verhaal van Vlaanderen: men sprak van Noord-Koreaanse toestanden, van staatspropaganda. Als je dan kijkt wat het geworden is, en hoeveel publiek daarvoor is …”
“Wat nieuw is in Vlaanderen, is dat het nu van uiterst rechts én van uiterst links komt: de optelsom van het antisysteem neemt ontzagwekkende proporties aan.”
Voelt u zich dan niet verantwoordelijk voor de opkomst van de uitersten, als partij die al twee decennia op Vlaams niveau bestuurt?
Bart: “Nee, ik voel me eigenlijk niet aangesproken. Alle westerse democratieën gaan door een zware leiderschapscrisis. De economie is geglobaliseerd en de gewone mensen hebben daar minder van geprofiteerd dan de mensen met hogere inkomens.”
“En dan is er ook het culturele nihilisme, dat na vijftig jaar opmars nu op zijn hoogtepunt is gekomen. Het postmodernisme is volledig doorgedrongen in onze maatschappij: veel van onze professoren aan de universiteiten blijken Groen te stemmen, de postmoderne partij bij uitstek. Voor die mensen zijn de deplorables oude, slecht opgeleide, bange blanke mannen. Hele generaties cultuurmakers, journalisten en opiniemakers worden aan onze humane faculteiten opgeleid tot mensen die hetzelfde denken. Met hun ergerlijke morele superioriteit creëren zij de humus waaruit een partij als Vlaams Belang kan groeien. Het goede nieuws voor de N-VA is dat de mensen niet boos zijn op mij of op mijn partij. Dus kunnen we die mensen nog overtuigen.”
Hoe dan?
Bart: “Het is een arbeidsintensief proces van de straat opgaan, praten met mensen, tonen dat je hen graag ziet. Zoals mijn mensen nu volop doen. Op de vele wijkvergaderingen die ik al deed, komen mensen hun hele levensverhaal vertellen. En ze gaan weer weg met het gevoel dat er naar hen is geluisterd, door iemand die niet op hen neerkijkt. Maar je kunt zo hooguit een paar procenten goedmaken. Ik geloof niet in die theorieën over de grote horde onbesliste kiezers. Electorale verschuivingen zijn als tektonische platen: de bewegingen hebben veel structurelere oorzaken.”
“In 2015 gaf ik een openingscollege in Gent. Ik voorspelde toen dat we zouden gaan naar een golf van onverdraagzaamheid, racisme en een doorbraak van extreemrechtse partijen in heel Europa. Ik was de Cassandra, of de Antigone – geboren om dwars te liggen. Maar het is allemaal uitgekomen.”
Is 9 juni het culminatiepunt van die golf?
Bart: “Dat kan. Ofwel gaan we op een Weimarmoment af en strandt ons systeem in een totaal onvermogen. Ik zou liever gaan voor een Cinquième République (de staatkundige hervorming van Frankrijk in 1958, red.). Dat we kunnen zeggen: je vous ai compris, het gaat niet meer binnen de bestaande structuren, we zullen die grondig hervormen voor een beleid dat het vertrouwen kan herwinnen van de gewone Europeaan. Ik denk dat dat kan, maar of het op tijd is? Er zijn redenen voor optimisme. Ik merk dat in Europa de geesten rijpen voor een omslag. Op het vlak van migratie, bijvoorbeeld: alles wat al die tijd verketterd werd, zal plots worden omarmd. Dat is het nieuwe paradigma.”
U voorzag het onheil, maar het zijn wel partijen als Vlaams Belang en de PVDA die ervan hebben geprofiteerd. Hebben zij dan toch beter geluisterd naar de mensen?
Bart: “Zij hebben een ander businessmodel, gaan die mensen alleen maar bevestigen in hun idee dat er inderdaad een elite is die u besteelt en uitbuit. Het zijn potemkinpartijen: de gevel is schitterend, vol neonlichten en slingers, maar in een echt debat sta je na een uur in de leegte van hun programma te staren. Laat die partijen besturen, en de zeepbel zal snel springen. Maar dat is in België niet van toepassing. De PVDA is slim genoeg om sowieso niet te participeren en Vlaams Belang zegt op voorhand niet mee te doen.”
Alleen federaal toch?
Bart: “Ja, maar daarover gaat het, daar liggen alle knopen voor de mensen, op het vlak van migratie, pensioenen, noem maar op. Wat moet ik met een radicale partij in de Vlaamse regering doen? Vlaanderen staat op orde. Wat kan ik doen met die partij op het vlak van onderwijs, mobiliteit, De Lijn, cultuurbeleid? Ik zou niet weten waarom we het huidige centrumrechtse beleid niet voortzetten.”
Toch zegt 53 procent van uw kiezers: mijn partij moét met Vlaams Belang in een regering gaan.
Bart: (zucht) “Mijn achterban heeft nu eenmaal een hekel aan die Vivaldi-partijen, en terecht. Ik snap de ergernis van mijn kiezer. Ik zou zelfs kunnen meegaan in de redenering: laat die maar besturen. Maar it ain’t gonna happen. Dat gaat gewoon niet gebeuren. En ik denk dat jullie nu wel voldoende vragen over Vlaams Belang hebben gesteld? Ik heb geen zin om altijd over een andere partij te moeten praten.”
Uw positie lijkt inderdaad al lang helder. In 2019 schreef u zelf het boek Over identiteit om de Chinese Muur te duiden tussen Vlaams Belang en de N-VA. Maar dan is er iemand als Jan Jambon die zegt dat er helemaal geen Chinese Muur is.
Bart: “Op een vraag over het cordon sanitaire zei hij dat het een partij is zoals alle andere. Daar volg ik hem ook in. En af en toe zegt iemand eens iets onhandig omdat jullie ook maar altijd dezelfde vragen stellen. En ja, dat is irritant. Maar ik zie de Chinese Muur heel goed staan, hoor. In de debatten van deze campagne kom ik hem regelmatig tegen, op het vlak van strategie, maar ook als het bijvoorbeeld gaat over de regenbooggemeenschap. Als Van Grieken het heeft over holebi’s raakt hij me fundamenteel kwijt. De Verlichtingswaarden zijn in onze res publica de olie in het motorblok. De emancipatie van mensen met een andere seksuele identiteit in de voorbije decennia is een proces dat we moeten voortzetten. De grootste bedreiging komt van de woke-kant en anderzijds van de trumpiaanse kant. Dus ja, ik zie de Chinese Muur staan. Die staat nog altijd waar hij altijd heeft gestaan.”
Met welke partijen heeft u wél affiniteit?
Bart: “Mochten wij in een normale democratie leven, dan zouden wij altijd een centrumrechtse formule zoeken, bij Open Vld en cd&v. En mochten wij een normaal land zijn, dan zou die zoals in Beieren decennia een ruime meerderheid hebben.”
Over rozen liep die formule op Vlaams niveau toch niet. Hield Jambon als minister-president de regie voldoende in handen?
Bart: “Je kunt Jan veel verwijten, maar niet dat hij geen dealmaker is. Hij heeft een aantal dingen moeten slikken die onaanvaardbaar waren. De manier waarop (cd&v-voorzitter, red.) Sammy Mahdi hem vernederd heeft met die uitgestelde septemberverklaring … Dan zie ik een jonge voorzitter die onvoldoende beseft dat hij zoiets nog lang met zich zal meedragen. Daar breekt mijn vertrouwen in die persoon en dat is heel moeilijk, ja bijna onmogelijk herstelbaar. Dan zie je wat voor iemand dat is, en hoe ver die in een perceptiespel durft te gaan ten koste van een coalitiepartner. Jan heeft een zware prijs betaald voor al die perceptiespelletjes.”
Onmogelijk herstelbaar, maar u wil wel met die cd&v van Sammy Mahdi weer in een centrumrechtse regering.
Bart: “Als het gaat over mens- en maatschappijvisie, valt er wat aan te vangen met cd&v. En als het gaat over toegevoegde waarde creëren, is onze overeenkomst het grootst met Open Vld. Het is een ijzeren wet dat de partij die uw meest natuurlijke partner is, ook uw grootste concurrent is.”
En federaal? Om 75 zetels te halen, zal er volgens de peilingen een soort regering van nationale eenheid nodig zijn. Kieskeurig zal niemand kunnen zijn.
Bart: “De meerderheid zal een optelsom zijn van de regionale regeringen. Die zijn niet zo moeilijk te vormen: tegen het einde van de zomer zouden die er kunnen zijn. Dan heb je legitimiteit in beide landsdelen om een crisisregering op het getouw te zetten, die je in staat stelt om grote hervormingen te onderhandelen.”
Maar wel met een minikabinet, waarin elke partij een minister afvaardigt? Waarom?
Bart: “Om vaart te kunnen maken. Dat is het droomscenario: zo snel mogelijk een minikabinet vormen om het Europese saneringstraject uit te voeren dat we opgelegd zullen krijgen. In twee jaar tijd kunnen we dan parallel een volwaardige regering vormen en over de fond spreken: zowel sociaal-economisch als institutioneel. Komen we er uit, dan zitten we bij de Cinquième République. Komen we er niet uit, dan moeten we terug naar de kiezer.”
Met u als premier?
Bart: “Ik ben de enige aan Vlaamse kant die ik zelf vertrouw dat het echt blijft bij een minikabinet en niet een regering voor vijf jaar.”
Dus de N-VA kan niet in een minikabinet met Magnette als premier?
Bart: “Nee. Magnette is doctrinair links en totaal gebiologeerd door de opkomst van de PTB: als je die in de Wetstraat 16 zet, dan slaap je geen nacht meer gerust. Die man is zeer impulsief. Je maakt er ’s morgens een afspraak mee en ’s avonds klinkt die anders.”
Hoe hoog ligt de lat voor de staatshervorming?
Bart: “Voor mij ligt die uiteraard in de hemel, maar dat zal de kiezer bepalen. Als je incontournable bent, heb je een enorme stuurknuppel in handen.”
“Ik spreek over een paradigmashift. In 2020 waren Magnette en ik het daarover eens. Op het moment dat hij begreep dat hij geen linkse regering zonder Vlaamse meerderheid kon maken, ging het blad heel snel om en ging het plots over het einde van België en vroeg hij wat ik allemaal moest hebben. Ik was zelfs even uit mijn lood geslagen. Dat gesprek vond plaats op 11 juli op het stadhuis van Antwerpen. Wat een droom.”
Het bleef wel bij een droom. Die lat in de hemel, is dat een gesplitste sociale zekerheid?
Bart: “Een confederaal model met een gesplitste sociale zekerheid, met een Finanzausgleich (bijpassingen vanuit het federale niveau naar de regio’s, red.). Ik heb niks tegen transfers an sich, als die dienen om een regio economisch te revitaliseren. Het drama van de huidige transfers is dat we armoede financieren en structureel maken. Wij storten geen geld om Wallonië te verbeteren, maar om Wallonië in een economische comateuze toestand te houden. Er moet iets gebeuren. Dit land is onbestuurbaar geworden.”
België is al bij al toch goed de coronacrisis en de energiecrisis doorgekomen?
Bart: “Crisissen beheren is politiek niet zo moeilijk. Je roept een hoop experts bij elkaar, en vervolgens houd je een persconferentie om te zeggen wat er is geadviseerd. Zoals Magnette me ooit zei: ‘On aime la crise, parce qu’on peut dépenser de l’argent.’ Dan kun je madame Lagarde bellen om te vragen dat ze de geldpers maar laat draaien. En de inkt van haar drukpers is het spaargeld van de Vlaming.”
“Wat heeft Vivaldi gedaan om het land op orde te zetten, structureel te hervormen, de pensioenkosten beheersbaar te maken, de arbeidsmarkt te dynamiseren, migratie aan te pakken? Een dikke nul, dat is hun rapport. Besturen betekent het land op orde zetten.”
En dat gaat lukken in een minikabinet met de PS?
Bart: “It’s the best bad idea I have, zoals het klinkt in de film Argo. All other bad ideas are much worse. Als jij een beter idee hebt, mag je het zeggen.”
U hebt een probleem met Mahdi, met Alexander De Croo praat u al jaren niet meer, de groene ideologie is de foutste en tussen u en Vlaams Belang staat een Chinese Muur. Wie ziet u nog als medestanders?
Bart: “Jullie overschatten het belang van persoonlijke relaties. Politici zijn flexibel. Als je een deal moet maken, kan dat perfect. Na de verkiezingen is er een totaal andere realiteit. Als je elkaar graag ziet, lopen de onderhandelingen aangenamer, maar dat is absoluut niet noodzakelijk.”
U bent veruit de meest ervaren partijvoorzitter nu. Hoe is de politiek de voorbije twintig jaar veranderd?
Bart: “Het menselijke gedrag in de politiek is al 2000 jaar hetzelfde. Als je Cicero leest, zie je dezelfde manier waarop wij streven naar macht en hoe we daarbij altijd dezelfde fouten maken. Maar de context verandert wel. In die twintig jaar is de evolutie voltrokken van het kiezerskorps naar de kiezersmarkt. De kiezer is volatiel geworden en partijen zijn marketingmachines geworden om die kiezer te achtervolgen.”
Andere partijen zijn de voorbije jaren sterk vernieuwd, met nieuwe voorzitters en nieuwe stijlen. Hoe kijkt u daarnaar?
Bart: “Dat cd&v ooit een voorzitter zou hebben die niet weet wat Pinksteren is … En dit is totáál geen verwijt, maar het is bijvoorbeeld ook de eerste cd&v-voorzitter zonder gezin, zonder vrouw en kinderen. Is dat erg? Staat de wereld stil? Nee. Maar zegt dat iets over hoe hard de zaken veranderd zijn? Niet eens zo lang geleden was het ondenkbaar voor de christendemocratie dat de voorzitter niets met het christendom heeft, niets van familiewaarden uitstraalt, en zich gedraagt als een Conner-wannabe. Dat Tiktok-filmpje à la Acid: er is een tijd geweest binnen cd&v dat je dan je valies kon maken.”
Uit De Stemming blijkt wel dat veel mensen op de N-VA stemmen vanwege Bart De Wever.
Bart: “Raar hé.” (lacht)
U bent de partij. Maakt dat de partij niet enorm kwetsbaar? Stort de partij in als Bart De Wever opzij stapt?
Bart: “Daar ga ik niet mee akkoord. Van het ratjetoe dat de Volksunie was, zijn wij een heel consistente centrumrechtse volkspartij geworden. Als Bart er niet meer is, zal de kiezer nog altijd diezelfde N-VA herkennen.”
Is dat zo? Bent u niet de lijm die de verschillende strekkingen binnen de partij samenhoudt?
Bart: “Rond de kern van wat de N-VA samenbrengt, zijn er geen strekkingen. Ik weet wat het is om in een verdeelde partij te zitten: ik heb mijn jeugd in de Volksunie doorgebracht. Dat heb ik in de N-VA nooit voorgehad. Er is totale eensgezindheid over de bulk van de standpunten.
Ook tussen Theo Francken en Zuhal Demir?
Bart: “Dat zijn twee vogeltjes die zingen zoals ze gebekt zijn. Ik zie dat echt niet als problematisch. Ja, politici hebben vaak uitgesproken persoonlijkheden en dan kom je wel eens tot clashes, maar die gaan niet over de fond van ons programma. Vergis u niet: Zuhal en Theo delen hun afkeer voor Vlaams Belang. Maar vanuit datzelfde punt kun je tot een totaal andere strategie komen, of een totaal andere articulatie.”
Jean-Marie Dedecker beweerde iets helemaal anders in het Nieuwsblad. Francken zou volgens hem de sprong met Vlaams Belang wel durven te wagen.
Bart: “Dat heeft hij gezegd. So?”
Dedecker is toch lijsttrekker van de N-VA?
Bart: “Onafhankelijk lijsttrekker. Er is een reden dat hij geen lidkaart heeft gevraagd en ik niet heb aangedrongen om er een te nemen. Jean-Marie zal altijd zeggen wat hij zelf denkt.”
Tot slot: in het Vlaamsgezinde weekblad ’t Pallieterke noemde u de groene ideologie de meest foute die er bestaat? Meent u dat?
Bart: “Absoluut. Ik vind de postmoderne ideologie minstens even fout en ze zijn elkaar waard. Zonder woke hadden we nooit een Trump gehad.”
Groen fouter dan Vlaams Belang, ondanks die Chinese muur?
Bart: (windt zich op) “Willen jullie dat echt op een weegschaal leggen? Vlaams Belang zet zichzelf buitenspel, maar ideologisch staat de groene ideologie het meest veraf van mij.”
Wat maakt die groene ideologie dan zo fout?
Bart: “Dat is een partij die bij uitstek het postmodernisme heeft geïnternaliseerd en iedere metafysica onder onze samenleving wil weggommen. Ze duwt iedere nieuwkomer in een slachtofferrol en stelt nu met lede ogen vast dat er wordt opgeschoven naar de PVDA. De ene deelt de samenleving op in een Apartheid van dadergroepen en slachtoffergroepen, de andere gaat daar dan op kapitaliseren. Die zijn elkaar waard, die kunnen niet zonder elkaar.”
“Ik denk trouwens dat de linkerzijde Vlaams Belang stiekem graag ziet. Ik verdenk sommige journalisten er ook van dat ze Vlaams Belang graag zien en daar graag veel vragen over stellen om er de inzet van de verkiezingen van te maken. Wie gaat die prijs betalen, als dat uitkomt?”
Straks is het nog onze fout als Vlaams Belang de verkiezingen wint?
Bart: “Alles is uw fout. Laten we daarop afronden.”
“Grapje hé.”
