© Emy Elleboog
Op zijn eerste werkdag beklimt Bart De Wever goedgeluimd de trappen van het gerenoveerde Schoon Verdiep. Hij sluit zich vijf minuten op in zijn bureau om de interviewvoorbereiding van zijn medewerkers door te nemen. Daarna zwaait de deur open voor een gesprek dat de eerste toon voor de campagne moet zetten.
Meneer De Wever, ik maak me een beetje zorgen.
Bart: “Ah, waarom?”
U gaf in Het Laatste Nieuws toe dat u een zure oude zaag bent geworden.
Bart: “De kunst is om zulke vragen te omzeilen, maar ik heb de onhebbelijke gewoonte altijd eerlijk te antwoorden. Die journalist zei dat mijn partijgenoten vinden dat ik een zagevent ben geworden. En ik dacht: misschien is dat wel waar! Ik ben geen optimist, maar een stoïcijn: als je je voorbereidt op het slechtste scenario, word je nooit teleurgesteld. Die levensfilosofie werkt voor mij. Als bestuurder mag je er niet op gokken dat het goed komt. Een gebouw dat voor 99 procent brandveilig is, laat ik sluiten. Want als het afbrandt, heb ik het gedaan.”
Maar waar is uw zuurtegraad dan aan te wijten?
Bart: “Als je jong en fris in de politiek stapt, denk je dat je je politieke doel binnen afzienbare tijd zult bereiken. Toen ik burgemeester werd, was deze stad bijna failliet, nu hebben we het beste budget van alle centrumsteden. In een normale democratie had ik na 2010 met dit land hetzelfde kunnen doen als met Antwerpen. Maar ik liep vast in het Belgische moeras. Ik zit er nu al een paar jaar tot aan mijn knieën in, elke stap wordt moeilijk. Telkens moet ik een been uit de zuigende modder trekken. Dat tast je aan als mens.”
U zei ook: ‘Ik ben gewoon al veel te lang bezig in de politiek. Het zou mogen stoppen. Ik ben het beu.’
Bart: “Maar ik gá niet stoppen. De passie voor mijn werk is nog intact. Het historische doel dat ik wil bereiken, is nog altijd haalbaar. Het moet! Als ík het niet doe, wie dan? Wat na mij komt, is niet beter.”
De kaarten om uw doel te verwezenlijken lagen in 2014 en 2019 wel beter. De N-VA staat in de peilingen ver onder haar hoogtepunt.
Bart: “Maar de geesten voor ons project zijn wel gerijpt. Ook in Franstalig België spreken ze nu over twee democratieën die je nog moeilijk aan elkaar kunt lijmen. Twee derde van de Vlamingen stemt straks wellicht tegen het Belgische status quo. De partijen die dit land hebben gesticht en gedragen, halen samen misschien nog 30 procent. Op lange termijn is dat fin de régime. Ik ben dus niet uitgeblust of wanhopig. Maar van dat geploeter word je wel moe.
“Vorig jaar had ik het echt moeilijk, omdat ik privé dik in de miserie zat: mijn jongste dochter werd opgenomen in een psychiatrische kliniek. U gelooft het misschien niet, maar ik ben een aimabele mens die het moeilijk vindt om anderen te kwetsen. Maar toen had ik het geduld niet om de dingen omfloerst te zeggen. Ik heb mensen pijn gedaan. De komende weken ga ik me bij elk van hen excuseren: ‘Die avond, op die vergadering, ben ik over de schreef gegaan.’”
Gaat het intussen beter met uw dochter?
Bart: “Ze is op de goeie weg. Veel kinderen hebben het lastig. Tijdens de lockdowns verliep hun leven vooral digitaal. Als ouder moet je dat met lede ogen aanzien, ze ontsporen voor je het weet. Als je dan maanden op een wachtlijst moet staan, word je wanhopig. Ik ben een extreme persoonlijkheid die véél kan dragen, maar als je kind afziet, ga je onderuit. Je kunt maar zo gelukkig zijn als je ongelukkigste kind.
“Qua hulpverlening leven wij in een van de beste landen ter wereld, maar dat heeft zijn limieten. Je wordt niet vrolijk van zo’n gesloten psychiatrische instelling. Het is alsof je een gevangenis bezoekt: als de deur opengaat, mag je samen met andere ouders naar binnen en komen die kinderen uit hun units. Dan zie je die gezichten…
“(Herpakt zich) Ik ga erover zwijgen. Anders zeggen ze straks nog dat ik het leed van mijn kinderen wil politiseren. Ik ben op de radio ooit eens gebroken nadat Friedl’ Lesage me naar de dood van mijn vader had gevraagd. De volgende dag kreeg ik het verwijt dat mijn tranen dienden om politiek te scoren. Dat hoeft voor mij niet meer.”
Heeft de open brief van de premier u enige vrolijkheid verschaft?
Bart: “Dat was shadow dancing. Voordien kon Alexander De Croo de schijn ophouden door prutsakkoordjes op te kloppen. Sinds deze zomer heeft de keizer echt geen kleren meer aan. De fiscale hervorming is geflopt. Elia zegt dat de verlenging van slechts twee kerncentrales níét volstaat om onze energiebevoorrading te verzekeren. En de pensioenhervorming kost meer dan ze opbrengt. Vorig jaar gaf België 60 miljard euro uit aan pensioenen, tegen 2050 komt daar nog eens 20 miljard per jaar bij. De rente op onze staatsschuld zal in 2030 ook 20 miljard euro per jaar kosten. Dat zijn hallucinante cijfers voor een regering die nu al een structureel tekort van 20 miljard torst. Maar Vivaldi gaat die stinkende wond nog een jaar laten etteren. Het is dead man walking. Daarom hadden sommige Vivaldi-partijen plannen om vervroegde verkiezingen uit te lokken, maar de regering doet het zó slecht dat niemand naar de kiezer durft te gaan. Zo wordt het moeilijk om mensen te motiveren om volgend jaar een constructieve stem uit te brengen."
Aangezien het geld op is, wordt de verkiezingscampagne dit keer misschien geen festival van grote beloftes?
Bart: “Als je een béétje realiteitszin hebt, doe je dat niet meer, nee. We staan voor een sanering van vijftien jaar. Er is wel een fiscale hervorming nodig die werken meer beloont, zeker voor mensen met een laag inkomen. Zij keren zich massaal af van de politiek en ik snap waarom. Ze verdienen te weinig, hebben amper geprofiteerd van de globalisering en voelen zich verwaarloosd. Zij zien mensen in witte hemdjes systemen bedenken om hun job te schrappen. ‘Iedereen moet levenslang leren om zijn volle potentieel te bereiken in de digitale kenniseconomie.’ Kun je niet mee? Pech! Klaag je daarover? Dan ben je waarschijnlijk een racist, seksist, kolonist of een andere tist die denkt dat zijn problemen opgelost worden door minderheidsgroepen niks te gunnen. Die boodschappen komen keihard aan bij die mensen. Maar de intellectuele elite lacht hen gewoon uit. Het laatste pamflet van Tom Lanoye is daar het perfecte voorbeeld van.”
Waar gaat Lanoye dan over de schreef?
Bart: “Hij schildert de Vlaming systematisch af als een achterlijke, racistische versie van Homer Simpson. Ik ben fan van zijn literaire werk, maar als columnist schrijft hij al twintig jaar hetzelfde. En als het over de N-VA of de Vlaamse identiteit gaat, voert hij een show op. Daar zit echt niks oprechts of rationeels meer achter. Die linkse intellectuelen praten alleen nog met elkaar, bewieroken elkaars boeken en toneelstukken, en snappen niet dat ‘de mensen zo verkeerd stemmen’. Ze minachten de niet-gediplomeerde Vlaming in zijn blauwe overall die niet helemaal mee is met hun woke opvattingen."
Pleit Lanoye niet gewoon voor wederzijds respect en tolerantie?
Bart: “Nee, woke is een wraakbeweging die van de witte westerling eist dat hij zich voor alles excuseert: voor zijn geschiedenis, zijn ideeën, zijn identiteit… Lanoye en co. matrakkeren iedereen die daar niet onmiddellijk toe bereid is. Zo maken ze de mensen nog bozer. Voor de pride in Antwerpen schreef ik op Facebook dat ik achter de gelijkwaardigheid van élke seksuele oriëntatie sta. Ik kreeg een lawine van negatieve reacties! Welnu: als je die mensen contacteert, blijkt dat ze niet echt tegen gays zijn, maar ze haten het dat er onder die vlag ándere boodschappen worden meegegeven, bijvoorbeeld dat je geen man of vrouw meer mag zijn. Zij voelen dat al hun zekerheden wegvallen, dat ze hun waarden en tradities moeten afzweren en de elite hen minacht. Dáárom raakt Trump verkozen. Daarom stemmen mensen voor de brexit. En daarom staan de westerse democratieën op hun grondvesten te daveren."
Volgens Lanoye is woke het nieuwe Marrakesh-pact: door een klein probleem op te blazen speelt u Vlaams Belang in de kaart. ‘Je kunt een stinkdier niet overstinken.’
Bart: “Ik probeer helemaal niks te overstinken! Mijn boek Over woke is een pleidooi voor tolerantie. Maar die postmoderne elite leest dat totaal anders. Hoe vaak moet ik nog zeggen dat ik vóór inclusie ben? Lanoye bevestigt mijn stelling: woke en extreemrechts lijken op elkaar. Als je met een gematigd discours tussen die twee uitersten gaat staan, gooien zij je in het andere kamp: je bent ofwel woke, ofwel extremist. In het migratiedebat hebben wij hetzelfde meegemaakt. Wij zijn voor een gecontroleerd migratiemodel met versterkte grenzen die je actief moet bewaken. De Europese grens ligt niet in de Middellandse Zee, maar in de Sahara. Wie die illegaal oversteekt, heeft maar één bestemming: retour. Wij werden uitgemaakt voor racisten en fascisten, maar ondertussen is onze visie mainstream geworden in Europa. De EU probeert haar grenzen te versterken via pushbacks en deals met Turkije en Tunesië. Maar de intellectuele elite blijft dat zien als extremisme. (Fel) Weet u wat extremisme is? Zeggen dat Europa een open continent is, en dan tienduizenden mensen onderweg laten sterven. Dat is zoals The Hunger Games: wie het overleeft, krijgt een ticket for life, de rest heeft pech.”
De Tunesische president beloofde Europa dat hij zwarte migranten zou tegenhouden, maar deporteert duizenden mensen naar de woestijn, waar ze omkomen van honger en dorst. Is dat het Australische model in de praktijk?
Bart: “Nee, je moet in die Noord-Afrikaanse landen ook menswaardige opvang organiseren, en een toegangspoort waar vluchtelingen asiel kunnen aanvragen.”
Wat doe je met degenen die geweigerd worden?
Bart: “Die zet je niet af in de woestijn, maar breng je terug naar hun thuisland. Dan droogt de instroom wel op. Haast niemand probeert nog om met een bootje in Australië te geraken. Maar Australië investeert wel veel in legale migratie en humanitaire actie. Dat moeten wij ook doen. Ik ben niet tégen migratie. Als vergrijzend continent met een krappe arbeidsmarkt hebben wij migratie nodig. Maar het moet selectiever, de vrije inloop moet stoppen.”
Hoe loopt het met de activering van onze Oekraïense vluchtelingen?
Bart: “In Polen vertelde een zakenman me dat de honderdduizenden Oekraïners zijn land een boost gaven. De meesten gaan binnen de maand aan de slag! Wie dat niet doet, leidt een armoedig bestaan. Bij ons werkt amper 25 procent van de Oekraïners. Dat krijg je als je mensen een uitkering geeft die vijf keer hoger ligt dan het gemiddelde loon in Oekraïne, plus kindergeld en sociale tegemoetkomingen.
“Dat is het drama van Vivaldi: veel sectoren lopen vast omdat ze geen volk meer vinden. Maar wat doet die regering? Cadeaus geven aan de passieven. De uitkeringen zijn harder gestegen dan de lonen. Het sociaal energietarief was een gigantische werkloosheidsval. Het aantal leefloners is de laatste twintig jaar verdubbeld. Maar wie ging er níét op vooruit? De mensen die werken voor een laag loon: de postbodes, buschauffeurs, kuispersoneel, kassiersters. Zij moeten meer krijgen, want veel inactieven hebben het beter dan zij, omdat ze hun uitkering combineren met allerlei sociale tarieven. ‘Als het zo zit, kan ik beter thuis blijven,’ zeggen ze. En dat is nog waar ook! In Antwerpen komen wij al tweehonderd politieagenten tekort. Er zullen politiezones niet meer kunnen functioneren door personeelsgebrek. Ik begrijp niet hoe Open Vld en cd&v dat uitgelegd krijgen.”
Vivaldi wilde werken meer belonen, maar raakte het niet eens over waar het geld vandaan moest komen. Waar zou u het halen?
Bart: “Ik wil daar nog niet te veel over prijsgeven, want dat ligt gevoelig.”
Komaan, zo komt u niet verder dan Vivaldi.
Bart: “Ik wil alleen de actieven belonen. Een deel zal dus van de inactieven komen. Ben je langdurig werkloos en kun je werken? Dan stopt je uitkering na twee jaar. Je valt terug op een leefloon dat wordt getoetst aan je bezittingen. Heb je twee huizen? Dan worden die eerst verkocht vóór je een leefloon krijgt. Toen Jan Jambon dat negen jaar geleden zei, was het kot te klein. Maar hij had gelijk.”
De N-VA wil ook het leefloon verlagen. Noël Slangen, voorzitter van het Kinderarmoedefonds, vindt dat een slecht idee: ‘Je duwt die mensen alleen dieper in de miserie en maakt de stap naar een job nog groter.’
Bart: “Wij willen het leefloon niet verlagen, maar gradueel toekennen. Nieuwkomers mogen niet meteen de volle pot krijgen. Koppel daar verblijfstermijnen en integratievoorwaarden aan. En betaal een deel uit in maaltijdcheques, zodat mensen dat geld niet zomaar kunnen opsturen naar Verweggistan.
“We moeten ook iets doen aan het half miljoen langdurig zieken. De bekendste is Sihame El Kaouakibi, die al twee jaar thuiszit met een riante parlementaire wedde. Hoe hard kun je de mensen uitlachen! Het ergste is dat zij nog dokters vindt die voor haar een briefje willen schrijven. Dat moet stoppen. In plaats van het ziektebriefje moet er een fit note komen waarop staat wat je nog wél kunt. Wil je het werk niet hervatten, dan zakt je uitkering. Dat klinkt hard, maar dat moet je allemaal doen. Ook de excessieve pensioenen moeten eruit.”
Vertel dat maar aan Siegfried Bracke.
Bart: (zucht) “Ik snap niet wat hem bezielt en hij weet dat. De vorige politieke generaties hadden een overdreven uitkeringscultuur: een vol pensioen na twintig jaar, uittredingsvergoedingen, pensioenbonussen. Zij lopen nu tegen de lamp omdat ze boven het wettelijk pensioenplafond van 7.813 euro bruto zitten. Een parlementslid dat vandaag begint, ráákt daar niet meer, omdat mijn generatie de meeste van die stelsels heeft versoberd. Maar bij de verkiezingen zullen wij de klappen krijgen voor de schraapzucht van onze voorgangers. Raoul Hedebouw kan maar één ding: zijn hand in zijn vestje steken en ‘Kling! In the pocket!’ roepen. Hij lééft van die schandalen. Helaas geeft Siegfried hem een groot cadeau door te eisen dat zijn pensioenbonus verder wordt uitbetaald.
“Mocht het mij overkomen, dan betaalde ik alles de volgende dag terug. Anders deed ik geen oog meer dicht. Het is dramatisch dat we straks naast extreemrechts ook nog een levensvatbare communistische partij krijgen in één van de meest welvarende regio’s ter wereld. Die lui hebben de laatste honderd jaar niks anders gebracht dan armoede en tirannie."
In de strijd om meer mensen aan het werk te krijgen, is nu ook de jacht op huisvrouwen geopend. ‘Vrouwen mogen thuisblijven voor hun kinderen, maar niet op kosten van de maatschappij’, zei Vincent Van Quickenborne in Humo.
Bart: “Zijn referentiekader is het hoogopgeleide koppel met twee kinderen. Zij kunnen de crèche betalen en hebben een kuisvrouw en een netwerk dat kan bijspringen. Daarom begrijpen ze niet dat sommige vrouwen thuisblijven om voor hun kinderen te zorgen. ‘Huisvrouwen moeten bijdragen, want zij rijden ook over onze wegen’, zei Conner Rousseau. Ik kom goed met hem overeen, maar dat was echt beschamend. Is er íéts nuttigers dan je kind opvoeden? Veel ouders krijgen dat nu eenmaal moeilijk gecombineerd met een job.
“En ja, er zijn migrantengroepen met een conservatieve kijk op het gezin. Uiteraard moet je proberen om die vrouwen te activeren, zodat hun gezinnen het wat breder hebben. Maar zo naar beneden spuwen! Bij de liberalen is daar nog een publiek voor, maar als socialist? Ik kon het amper geloven.
“Ik ben mijn vrouw oneindig dankbaar omdat ze tien jaar is thuisgebleven om onze kinderen op te voeden. Het vreet aan haar pensioenrechten, maar het is een offer aan de samenleving dat veel vrouwen met de glimlach brengen, omdat ze die zorgtaken meer als een roeping aanvoelen dan mannen. Je mag het niet meer zeggen, maar ik geloof wél nog in biologische verschillen tussen mannen en vrouwen, ook al zijn er uiteraard ook mannen die die zorgende rol graag opnemen.”
Na alweer een zomer van extreme weerfenomenen vragen milieuactivisten zich af waarom de Vlaamse regering met honderden miljoenen zwaait om de vervuilende ethaankraker van INEOS in de Antwerpse haven te krijgen.
Bart: “INEOS gaat hier de eerste ethaankraker bouwen die volledig op waterstof kan draaien, zodra er voldoende waterstof is. De properste kraker ter wereld! Die installatie dient om ethyleen te produceren: een stof die in waterleidingen, auto-onderdelen, windmolens, kleding, voedselverpakkingen, smeermiddelen en handgels zit. De wereld kan dat niet missen, maar INEOS zal het hier op veel milieuvriendelijkere wijze produceren dan elders. En daarvan maken de klimaatwarriors dan het symbool van iets wat we niet meer mogen doen? Waanzin. Slechts 8 procent van de CO2-uitstoot komt van Europa: wij gaan het klimaatprobleem hier echt niet oplossen door onze industrie kapot te maken en de mensen te vragen om weer te leven zoals in de middeleeuwen. We kunnen wél technologie uitvinden die het voor de hele wereld oplost. En daar nog rijker van worden ook.”
De Raad voor Vergunningsbetwistingen weigerde de vergunning voor INEOS omdat de stikstofimpact op een nabijgelegen natuurgebied onvoldoende is onderzocht. Minister Zuhal Demir zou het dossier ook ‘routinematig en achteloos’ hebben behandeld.
Bart: “Zonder een stikstofdecreet met maximumdrempels voor landbouw en industrie, en een geplande afname van de globale stikstofuitstoot, is het zeer moeilijk om je werk goed te doen. Dat is blind rijden. Weet u wat de stikstofimpact van de INEOS-kraker is op dat natuurgebied? Drie barbecues! INEOS-topman Jim Ratcliffe hield het niet voor mogelijk dat een rechtbank zijn project van 5 miljard euro daarvoor zou tegenhouden. ‘Ik verwacht dat u dat oplost’, zei hij. Ik heb hem beloofd dat wij het stikstofdecreet zo snel mogelijk zullen goedkeuren in het parlement, hopelijk mét steun van cd&v.”
Net als u onderbraken Jambon en De Croo hun vakantie om Ratcliffe gerust te stellen. Boerenbond-voorzitter Lode Ceyssens zei: ‘Eén Brit krijgt meer gehoor dan 3.000 tractoren.’
Bart: “Dat is lulkoek. De boeren zitten in hetzelfde schuitje: ook zij hebben dat stikstofdecreet nodig, want ze kunnen ook geen rechtszekere vergunning meer krijgen.”
Toch voelen ze zich bedrogen.
Bart: “Ze zijn ook bedrogen, maar ze kloppen op de verkeerde deur. De Boerenbond, hun belangenorganisatie, is tegelijk een veevoederbedrijf, een kunstmestbedrijf, een tractorbedrijf, én via KBC verstrekken ze ook nog leningen aan boeren. Zíj hebben de boeren in de richting geduwd van meer stallen, meer beesten, meer kunstmest en zwaardere leningen. Dat het dichtbevolkte Vlaanderen eigenlijk niet geschikt is om zo’n intensieve veeteelt te organiseren, boeide niet. Er staat nu 5 miljard euro op hun rekening. De boeren die meegingen in die schaalvergroting, kregen van de vorige ministers altijd te horen dat hun vergunning nog wel ‘geregeld’ zou worden. En nu zitten ze met de gebakken peren. Ik snap dat ze op mijn gezicht willen slaan, maar ze moeten zich wenden tot degenen die hun jarenlang hebben voorgelogen. Hun vergunningen gaan in de rechtbank een voor een voor de bijl. Er is geen ontkomen aan: de veestapel moet omlaag, het stikstofbad moet zakken. De Vlaamse regering legt miljarden op tafel om boeren te compenseren. Maar we moeten ook naar een leefbaar landbouwmodel met eerlijke prijzen voor eerlijke producten."
Waarom zijn de maximumdrempels voor de landbouw 40 keer strenger dan voor de industrie?
Bart: “Van de Vlaamse economie zorgt de landbouw voor 79 procent van de stikstofneerslag, de industrie voor 4 procent. Het stikstofdecreet voorziet een stikstofreductie van 45 procent voor de industrie en 40 procent voor de landbouw. Dus ik zou tegen de boeren kunnen zeggen: de industrie wordt zwaarder getroffen dan jullie. Maar dan komen ze écht op mijn gezicht kloppen.”
Vreest u niet dat de stikstofsaga u stemmen zal kosten op het platteland?
Bart: “Ja, vooral omdat cd&v de pijn onnodig rekt. We moeten toch door die pijnlijke transitie. Maar zij blijven beweren van niet. Alsof wij een obsessieve wrok zouden hebben tegen de landbouw! Ik zou niet weten waarom. Boeren zijn ondernemers en ondernemers zijn mijn vrienden."
Als cd&v het stikstofdecreet weigert te stemmen, gaan jullie dan op zoek naar een wisselmeerderheid met Vooruit en Groen?
Bart: “Dat is niet onze intentie. Er komt een milieu-effectenrapport aan: als daaruit blijkt dat we de norm voor de boeren kunnen versoepelen, zoals cd&v vraagt, doen we dat direct. Met alle plezier! Maar de wetenschappers vrezen dat het niet zal kunnen. Behalve die van de Boerenbond.”
U brandt Vivaldi af, maar de Vlaamse regering kampt toch met dezelfde problemen? Het is een kibbelkabinet dat aanslepende problemen als stikstof, de bouwshift, het lerarentekort en de crisis in de kinderopvang niet opgelost krijgt.
Bart: “Vivaldi laat de problemen etteren, de Vlaamse regering heeft het moeilijk omdat ze problemen oplost. Kijk het maar na: het regeerakkoord is bijna volledig uitgevoerd en Vlaanderen heeft zijn begroting op orde. Met dat palmares kun je normaal onder de mensen komen, maar dat wordt besmeurd door gehakketak. Wij besturen met twee Vivaldi-partijen die heel slecht in hun vel zitten. En dus moet Vlaanderen het even slecht doen als België: een Vlaams succesverhaal zou ons gelijk bewijzen en dat gunnen ze ons niet. Sinds de voorzitterswissel is cd&v een andere partij geworden, die in Vlaanderen de ene crisette na de andere organiseert, om drie dagen later te plooien. Dat is afbraakpolitiek om te tonen dat je nog bestaat. Sammy Mahdi (cd&v) is zoals Frank Dingenen in Allez Maurice: hij won geen enkele koers, had altijd platten tuup, maar hij kwam in beeld. Mahdi wil cd&v meer smoel geven, maar als je de peilingen ziet, vrees ik dat hij voor een andere partij rijdt.”
‘De N-VA walgt van cd&v omdat die nu al twee regeringen heeft gesaboteerd. Ze zal alles doen om cd&v in 2024 aan de kant te schuiven’, zegt Jean-Marie Dedecker (LDD).
Bart: “Walgen is wel heel sterk uitgedrukt. De Zweedse regering was een grote teleurstelling. En nadien hadden ze nooit in Vivaldi mogen stappen. Herman Van Rompuy (cd&v) zei ooit dat een federale regering zonder meerderheid in Vlaanderen het einde van het land zou betekenen. Ze doen dat nu al voor de zoveelste keer, ze zijn mathematisch niet eens nodig en ze hebben nog niks binnengehaald. Annelies Verlinden (cd&v) noemde in een interview drie redenen waarom cd&v in Vivaldi is gestapt: de fiscale hervorming, de loonsverhoging voor de politie en een kordaat en humaan migratiebeleid. Nougatbollen, hè! De fiscale hervorming komt er niet, haar loonsverhoging is uitgesteld door het kernkabinet, het migratiebeleid is een catastrofe.”
Het wordt ook moeilijk om cd&v aan de kant te schuiven in de volgende Vlaamse regering. Met Vooruit en Open Vld komt u er wellicht niet. ‘Zo dreigt na België ook Vlaanderen vast te lopen’, zei Noël Slangen.
Bart: “Dat is het absolute doemscenario. A new power has to rise in the north, om Saruman uit Lord of the Rings te parafraseren. Wij moeten de krachten bundelen om de Vlaamse belangen veilig stellen. De komende maanden zal ik daar de nodige gesprekken voor voeren. Ik had die alliantie liefst al voor 2024 gezien, maar Vivaldi staat dat in de weg. Met de rechterkant van Open Vld en cd&v kunnen wij een brede, conservatieve volkspartij vormen die in Vlaanderen met de vingers in de neus 40 procent haalt. Verder krasselen en met vieren een Vlaamse regering vormen, dat spreekt mij totaal niet aan. Ik ga er alles aan doen – alles! – om te zorgen dat dat niet gebeurt. Pro patria omne possibilis est. Voor het vaderland is alles mogelijk."
Dedecker droomt hardop van een Vlaamse regering met N-VA en Lijst Dedecker, met gedoogsteun van Vlaams Belang. ‘Wij moeten een Vlaams front vormen, het cordon sanitaire doorbreken en de Walen voor het blok zetten.’
Bart: (schudt het hoofd) “Dat is de kortste weg naar Vivaldi II. Vlaams Belang is de levensverzekering van de Franstaligen. Het melanoom van Vlaanderen. Extreemrechts is al actief sinds de jaren 1920 en hun palmares bestaat alleen uit inktzwarte bladzijden.”
Het bevalt Dedecker niet dat u opnieuw met de PS wilt gaan ‘palaveren’.
Bart: “Vlaams Belang wil van regio tot regio onderhandelen. Met wie is dat dan? De PS! En als dat gesprek tot niks leidt, willen ze eenzijdig de onafhankelijkheid uitroepen in het Vlaams Parlement. Revolutie! Dat is het droomscenario voor de PS, hè. Als je Brussel volledig wilt kwijtspelen en door Europa uitgespuwd wilt worden als een schobbejak, moet je het zo doen. Je hebt daar ook een massale volkssteun voor nodig. De Catalanen kwamen met 600.000 man op straat, en het is niet gelukt. Tom Van Grieken wandelde van de kust naar Brussel, waar amper 1.500 man hem stond op te wachten. De kinderlijkheid van zijn politieke strategie maakt mij woedend. (Klopt op tafel) Als je zo hoog scoort in de peilingen kun je niet met zulke fabeltjes voor de pinnen komen. Doe dan op een volwassen manier aan politiek, in plaats van zever te verkopen die je zelf niet eens gelooft. Dit is het laatste decennium waarin de Vlaamse welvaart nog kan gered worden. Maar dat kan niet meer binnen de huidige Belgische context. Ik waarschuw al jaren dat we naar Griekse toestanden gaan, het Planbureau zegt nu hetzelfde. Linkse economen als Paul De Grauwe sussen dan dat er toch één groot verschil is: er zit nog veel geld bij de burgers. Lees: we kunnen iedereen nog onteigenen. Dat is de natte droom van Paul Magnette, want dat spaargeld zit vooral in Vlaanderen. Daarom wil ik geen ‘gewone’ federale regering meer vormen."
Waarom zou het dit keer wel lukken om het confederalisme erdoor te krijgen?
Bart: “Wallonië en Brussel zijn virtueel failliet. De Franstaligen snakken naar geld. Daar ligt de kans. Maar dan moeten de Vlaamse beleidspartijen wel een front vormen. Dat zal enkel gebeuren als wíj de grootste partij worden en het initiatiefrecht krijgen. Tegelijk moeten cd&v en Open Vld zwaar verliezen, zodat ze het Belgische status quo niet meer durven voort te zetten.”
Conner Rousseau, Sammy Mahdi en Egbert Lachaert (Open Vld) hebben al gezegd dat de Franstaligen het einde van België dichterbij brengen als ze hervormingen blijven weigeren.
Bart: “Dat wordt binnenskamers al jaren gezegd. Sinds 1960 zit dit land in de centrifuge. Onze democratieën en onze publieke opinies drijven verder uit elkaar. Er wordt niet meer over de taalgrens heen getelefoneerd of gehuwd. De politieke families brokkelen af. Tussen Open Vld en MR zie ik nog weinig vriendschap. Cd&v en Les Engagés, dat is al langer voorbij. Zelfs de PS en Vooruit liggen voortdurend overhoop. Vooruit is een moderne sociaaldemocratische partij die onder Rousseau naar rechts koerst: die heeft geen uitstaans met de PS, behalve pure machtsberekening. De PS beseft dat dit land eindig is, maar ze proberen het status quo nog zo lang mogelijk te rekken. Vivaldi II is hun droomregering: er vloeit geld van de Vlaamse actieven naar de Franstalige passieven. Maar Paul Magnette beseft dat dat eindig is. In juli 2020 heb ik met hem een open gesprek gehad over de toekomst van België.”
Heeft hij u toen echt gevraagd of ze ‘de naam België mogen behouden’?
Bart: “Ja. Ik antwoordde dat dat niet makkelijk zou zijn. (Grijnst) Je moet voor alles een prijs vragen, hè. Maar ik kon mijn lach niet inhouden. Meer zeg ik daar niet over. Ik wil Magnette niet in de problemen brengen. Georges-Louis Bouchez (MR) en de PTB (de Franstalige tegenhanger van de PVDA, red.) staan klaar om hem af te schieten. Het helpt ook niet dat Elio Di Rupo geen fluit heeft gedaan om de achterban voor te bereiden: als migrantenkind was hij emotioneel tegen het uitkleden van het land dat zijn familie had verwelkomd.”
Stiekem hoopt u dat de PS de verkiezingen wint, niet?
Bart: “Het zal of met hen zijn, of nog erger. Als je mij vraagt met welke Franstalige politicus ik een avond op restaurant wil, kies ik Magnette of Di Rupo. Met Elio is het altijd lachen, gieren, brullen. En Paul is een aangename, belezen man. Maar de rest? Mijn mening over Bouchez is bekend. Ecolo? Jean-Marc Nollet is een eerbare man, maar als ik met hem praat, lijkt het alsof hij van Venus komt. Toen ik in 2019 informateur was, kwam de Ecolo-delegatie langs een andere ingang binnen om mij geen hand te moeten geven voor de camera’s.”
U hebt die partijen toch nodig om België te hervormen? Anders is er geen twee derde meerderheid.
Bart: “Zij zullen nooit voor een hervorming stemmen uit enthousiasme. Dat doen ze alleen als ze beseffen dat het dát is, of nog erger, véél erger. Dat perspectief begrijpt Magnette.”
Alexia Bertrand, staatssecretaris voor Begroting voor Open Vld, waarschuwt voor een lange regeringsvorming. Als het land blokkeert, kan ons dat miljarden kosten, omdat de financiële markten hun vertrouwen zullen verliezen.
Bart: “Dat is toch hilarisch? De regering met de slechtste begroting van Europa zegt: let op, we zouden weleens in het vizier van de financiële markten kunnen komen. Doe er dan iets aan! Bertrand bespeelt natuurlijk een angst die bij de kiezer leeft na de politieke crisissen van de voorbije vijftien jaar. Dat is slim. Daarom wil ik het vacuüm na de verkiezingen zo snel mogelijk opvullen. We zetten De Croo en z’n twintig ministers buiten en stellen een minikabinet samen met een premier, een paar vices en een strak budgettair kader om de financiële markten vertrouwen te geven. Zo behoud je het incentive om te hervormen, want je hebt nog geen volwaardige regering."
Dedecker drukte nog op een teer punt: ‘Wie gelooft De Wever nog als hij straks belooft dat hij een regering gaat leiden?’
Bart: “Zeg mij eens wanneer ik daar de kans toe had? In 2014 kon ik geen premier worden, anders was de MR nooit in die regering gestapt.”
In 2019 was u toch kandidaat-minister-president?
Bart: “Op die bewuste persconferentie heb ik gezegd: ‘Als we 30 procent halen, word ik minister-president.’ We hebben die grens niet gehaald. Je kunt me verwijten dat ik dat niet heb gedaan, ja: we zaten met 28 procent op het randje. Maar mijn kompas zit bij het federale: daar moeten de grote hervormingen gebeuren.”
Stopt u ermee als het straks toch Vivaldi II wordt?
“Nee, ik wil de concurrentie niet aanmoedigen. Het gaat ook niet om wat ík wil, maar om wat de N-VA wil. Ik voel wel dat ik een politicus van een ander tijdperk ben. Hoe de nieuwe generatie partijvoorzitters het schoon weer maakt, daar pas ik voor.”
Hoe bedoelt u?
Bart: “Sommige uitlatingen. Het virtuele leven. De manier waarop je jezelf helemaal op de barbecue moet leggen en je moet laten consumeren. De politicus en de persoonlijkheid vallen nu volledig samen. Dat werkt hoogmoed in de hand. Ooit fietsten wij bergaf met de wind in de rug: ik kon niks verkeerd doen, alles wat ik zei, was briljant. Zoiets kan snel naar je hoofd stijgen. Gelukkig ben ik te zeer pessimist om sterallures te krijgen. Als ik mijn jongere collega’s één raad mag geven: let daarmee op. Neem het aan van een zure oude man.”
