Zeldzame aardmetalen etaleren groen masochisme

In augustus 2019 toonde president Donald Trump interesse om Groenland te kopen van Denemarken. Hoewel de uitbreiding van de VS door landaankopen veel historische precedenten kent, was wereldwijd hoongelach zijn deel.

In onze media werd slechts vaag gehint naar Trumps belangstelling voor natuurlijke rijkdommen. Niemand vermeldde daarbij de mogelijke ontginning van zeldzame aardmetalen. Het voorbije anderhalf jaar leidde die kwestie in Groenland echter tot doodsbedreigingen, bommeldingen, de val van de regering en vervroegde verkiezingen met grote winst voor een groen-linkse partij.

De grote appetijt van Amerikaanse en Chinese mijnbouwbedrijven voor de site in Narsaq in Zuid-Groenland lijkt niet te worden gestild. Daarmee wint ecologie het op winstbejag en zetten we een mooie stap op weg naar het redden van de planeet. Althans in de ogen van menig Europeaan. Maar klopt dat wel?

Zeldzame aardmetalen, waarvan de namen het voorwerp zijn van quizvragen voor gevorderden, zijn niet zeldzaam. Maar het aantal plaatsen op aarde waar ze in een voldoende hoge concentratie voorkomen om ze rendabel te ontginnen is beperkt. Die mijnbouw is bovendien ecologisch belastend voor de omgeving. De westerse landen stopten daarom al lang geleden met de ontginning.

In Europa is de productie nooit van de grond gekomen en de Verenigde Staten sloten de laatste mijn in 2002. De wereldmarkt wordt sindsdien voor meer dan 90 procent beheerst door China. De Chinezen zijn wereldwijd naarstig bezig om mijnen van allerlei cruciale grondstoffen te verwerven. Zo is slechts 1 procent van de wereldvoorraad aan kobalt in China zelf aanwezig, maar is het land wel goed voor 80 procent van de wereldmarkt, onder meer door sterke posities in Congo.

Sinds 2000 is de vraag naar mineralen en zeker naar zeldzame aardmetalen aan een steile klim bezig. In iedere F-35 die binnenkort op Kleine Brogel staat, zit 417 kg aan zeldzame aardmetalen. Ze zijn dan ook onmisbaar voor de productie van hoogtechnologische batterijen, schermen, lasers en coatings. Zonder die metalen maken we geen smartphones of andere moderne communicatiemiddelen.

En zelfs al zou je de Europeaan zo gek krijgen om vanuit een soort ecologisme afscheid te nemen van de technologische vooruitgang, dan bots je op de realiteit dat we zeldzame aardmetalen en mineralen ook nodig hebben voor onder meer windmolens, zonnepanelen, elektrische wagens en energiezuinige verlichting. De broodnodige ecologische transitie van de economie is finaal in handen van wie deze grondstoffen bezit en/of exploiteert.

Het opzetten van een nieuw mijnbouwproject kost al snel 15 jaar. Snel handelen is daarom geboden. Trump had dat goed begrepen, al was het wellicht minder uit ecologische dan wel uit geopolitieke en economische gedrevenheid. Hij liet de jongste mijn in Californië heropenen. Joe Biden zal die beslissing niet herroepen. Het Pentagon heeft een voorraad aan zeldzame aardmetalen van zes maanden aangelegd en de National Defense Authorization Act dicteert dat de VS over vijf jaar onafhankelijk willen zijn van Chinese leveringen.

Europa is ook wakker geschoten. In de EU moest de onderzoeksgroep EURARE nagaan of in Europa ontginning van zeldzame aardmetalen mogelijk is. Dat mondde uit in een mooi rapport dat sterk in de richting wees van Matamulas in Castilië-La Mancha (Spanje). Daar kan men een derde van de Europese behoefte uit de grond halen.

Maar helaas, de regionale regering liet zich fel opjutten door het extreemlinkse milieuprotest van Podemos. De doodsteek voor het project werd gegeven door een negatief advies dat de regering had besteld bij experts uit onder meer… China. Net als in Groenland zegevierde groen-links, deze keer zelfs in een regio waar men uit het wedervaren van Don Quixote had kunnen onthouden dat de strijd tegen windmolens soms een domme keuze is.