De voorbije jaren werden soortgelijke installaties gebouwd in de VS, China en de rest van Azië. Dat we vandaag dergelijk project hier in Vlaanderen kunnen realiseren is dus hoopgevend. Temeer omdat deze installatie wordt gebouwd om in de toekomst op groene waterstof te kunnen draaien. Dankzij die investering hier zullen meer vervuilende krakers elders ter wereld bovendien uit de markt geduwd worden. Zo wordt de globale klimaatstandaard in de sector nog hoger gelegd. Nieuwe, goedbetaalde jobs in Vlaanderen én pure nettowinst voor het klimaat dus. Maar tegelijk kunnen we niet blind zijn voor de bredere evolutie die we waarnemen: dergelijke investeringen en projecten zijn een met uitsterven bedreigde soort geworden in Europa.
Waar Europa aan het einde van de vorige eeuw nog goed was voor een derde van alle investeringen in de chemische sector, is dat vandaag nog hooguit tien procent. Die trend beperkt zich helaas niet tot de chemische sector, maar is waar te nemen in de hele maakindustrie. Dat bijvoorbeeld China door een inhaalbeweging en door zijn demografische samenstelling (vooralsnog) sneller groeit is op zich logisch, maar de kloof wordt stilaan wel problematisch. Tegen de verdubbeling van de industriële productie in China op tien jaar tijd, staat in Europa een quasi nulgroei. Stilstand.
Gas was het voorbije decennium structureel duurder in Europa dan in de VS of Azië, maar de prijs was laag en verschilde slechts met een factor van twee tot drie. Vandaag is gas hier tien keer duurder, met op termijn weinig beterschap in zicht. De crisis noopt bedrijven ertoe om energie te besparen, maar de mate waarin dat kan is beperkt zonder de productie te verlagen. En helaas is dat laatste wat er de voorbije maanden vaak gebeurde.
In slaap gewiegd
BASF bouwt vandaag een nieuw ‘Ludwigshafen’ (de Duitse thuisbasis van het bedrijf) in China. De Europese productie van meststoffen ligt nog altijd fors onder het niveau van voor de crisis. ArcelorMittal sloot centrales en verlaagde de output. Goldman Sachs verwacht dat 40 procent van alleen al de chemische Europese industrie permanent gevaar loopt en haar activiteiten dreigt te moeten verplaatsen. Bedrijven zijn geen schakelaars die je zomaar aan en uit zet. Eens ze hun productieprocessen verleggen, dreigt dat structureel te zijn en op de lange termijn onze welvaart te verminderen.
De gevolgen die we vandaag zien, zijn geworteld in het non-beleid van de afgelopen kwarteeuw. De alomvattende globalisering, die eind jaren negentig van de vorige eeuw en aan het begin van deze eeuw helemaal op kruissnelheid kwam, heeft Europa in slaap gewiegd.
Kwalitatieve jobs, die de basis vormden van een omvangrijke middenklasse, zijn uitbesteed aan lageloonlanden. Met China voorop. De productie van energie werd uitbesteed aan Rusland. Het gas van Poetin werd de levensader van de Duitse industrie, het epicentrum van industrieel Europa. Het veiligheidsbeleid werd uitbesteed aan de Verenigde Staten.
Open handel op gelijk speelveld
Europa ontwaakt nu hardleers in de nieuwe wereld. Corona toonde al onze afhankelijkheid van China voor essentieel strategisch materiaal. De oorlog die Rusland voert tegen Oekraïne leert ons nu de gevolgen van energie- en militaire afhankelijkheid. De factuur is voor onze burgers en ondernemers.
Willen we dat in de toekomst vermijden, zal Europa zijn naïviteit over boord moeten gooien. China heeft een lange traditie om het globale handelsspel niet met dezelfde regels te spelen als het Westen, maar nu gaan ook de Verenigde Staten die toer op. De Inflation Reduction Act van Amerikaans president Biden is een verdere stap in het protectionistische beleid dat zijn voorganger Donald Trump al uitzette. De VS gooit met subsidies en koppelt er de voorwaarde aan dat producten ‘made in the USA’ moeten zijn, een schending van de internationale handelsregels.
Mijn pleidooi is voor alle duidelijkheid niet dat ook Europa en de rest van de wereld nu moeten vervallen in protectionisme. Wel integendeel. Open handel en globalisering hebben tot onze welvaart van vandaag geleid. Maar die handel moet wel eerlijk en op een gelijk speelveld verlopen. Dat moet Europa nu eindelijk eenduidig gaan afdwingen, zodat onze ondernemers concurreren aan dezelfde voorwaarden als bedrijven van buiten de EU.
Vooruitgang, groei en welvaart
Europa moet ook zorgen voor een verdieping van de interne markt, voor een groter aanbod aan betaalbare energie zonder groene dogma’s, minder complexe regelgeving en meer investeringen in onderzoek en ontwikkeling. We hebben nood aan een stevig industrieel beleid, zonder de subsidiekraan open te draaien voor oude industrieën. Laat Project ONE op die manier niet een voorbeeld zijn van een bedreigde soort, maar van een Europees ecosysteem dat opnieuw symbool staat voor vooruitgang, groei en welvaart.
België zou de belangen van de industrie, die zich voornamelijk in Vlaanderen bevindt, moeten dienen. Maar onze Vlaamse stem gaat verloren in de optelsom van democratieën die vandaag België vormt en heeft zo geen enkele kans om te wegen op het Europese beleid. In plaats van een traditie te koesteren van Europese topjobs voor onze uitgerangeerde politici, zouden we er beter voor kiezen om onze stempel veel sterker te drukken op het Europese beleid, in samenwerking met naties die onze belangen delen. Met als eerste prioriteit de belangen van de Vlaamse werkenden, spaarders en ondernemers.
