Jan Jambon in De Tijd: “Dit is niet voor herhaling vatbaar”

Een afgang en zelfs een vernedering voor Vlaams minister-president Jan Jambon, werd het uitstel voor de septemberverklaring maandag genoemd. Naar eigen zeggen raken zulke commentaren zijn koude kleren niet, maar de Vlaams-nationalist erkent wel dat de crisis in zijn regering ‘geen gezellig moment’ was. ‘Maar mijn ego is hier van geen tel. Het gaat om de Vlaming.’

CD&V streed voor een koppeling van de kinderbijslag aan de gezondheidsindex. Pas na een onverwachte bocht van voorzitter Sammy Mahdi kon de Vlaamse regering woensdag een akkoord sluiten. ‘Het belangrijkste is dat er een akkoord is. Maar dat had even goed vorig weekend kunnen lukken zonder alle heisa. Dit is niet voor herhaling vatbaar, maar ik hoor dat het bij de ministers geen littekens achterlaat’, zegt Jambon.

Alle uitgaven in de sociale zekerheid stijgen mee met de inflatie, de kinderbijslag niet. Waarom steunde u het CD&V-voorstel om die kinderbijslag met de gezondheidsindex te laten stijgen niet?

Jambon: ‘Daarvoor is simpelweg geen budgettaire ruimte. Een voorstel was de kinderbijslag voor elke Vlaming met 8 euro per maand te verhogen. Ook de rijken zouden dat krijgen. Is dat goed besteed geld? Ik vind van niet. Mocht ik nog jonge kinderen hebben, dan zou het overbodig zijn. We vonden het beter de laagste inkomens via de sociale correcties meer te geven. Ik zeg niet dat de kinderbijslag nooit gekoppeld wordt aan de gezondheidsindex, maar het zal niet deze legislatuur zijn.’

Viceminister-president Hilde Crevits van CD&V is vorig weekend onwel geworden. Dat heeft volgens de N-VA de onderhandelingen bemoeilijkt. Waren de CD&V-ministers Benjamin Dalle en Jo Brouns zo vervelend aan tafel?

Jambon: ‘Die mannen hadden een aartsmoeilijke opdracht. Brouns is vier maanden minister, Dalle is al de hele legislatuur minister, maar je kan moeilijk zeggen dat hij zware bevoegdheden heeft. Plots moesten zij die onderhandelingen doen. Ze hebben zich hard opgesteld en veel uit de brand gesleept. Ze hebben het akkoord bij hun partij zo goed mogelijk verdedigd. Dus mij zal je geen onvertogen woord horen zeggen over hen.’

Volgens Mahdi gunden de N-VA en Open VLD hem de verhoging niet, want dan zou meer geld naar Welzijn gaan en een onevenwicht met de andere partijen ontstaan. Speelt u het zo partijpolitiek?

Jambon: ‘Een akkoord moet partijpolitiek verdedigbaar zijn, maar we hebben het echt niet op een apothekersweegschaal gelegd. In normale omstandigheden stijgen de budgetten voor Welzijn even sterk als voor Onderwijs. Dat principe hebben we overboord gegooid. In een crisis moet je koopkrachtmaatregelen nemen. Ik lees in de krant dat ook Brouns zelf vindt dat zijn partij met de grootste budgetten is gaan lopen.’

U had ook, nu zoveel Vlamingen met de energiecrisis worden geconfronteerd, de begrotingsteugels wat meer kunnen vieren. Waarom was dat geen optie?

Jambon: ‘Als je de begroting loslaat, is vandaag veel mogelijk, maar creëer je voor morgen een probleem. Doordat ik van mijn voorganger een gezonde begroting heb geërfd, konden we tijdens corona en nu doorpakken. We geven over vijf jaar 4 miljard meer uit. We laten het streefdoel van een begroting in evenwicht tegen 2024 los, maar we gaan daar niet te ver in. Ik was niet bereid de begroting helemaal te laten ontsporen. Ik wil ook mijn opvolger - of opvolgster - in een toestand brengen dat die bij een nieuwe crisis beleid kan voeren.’

In de zomer leek u niet zo happig om grote maatregelen te nemen. We kregen het gevoel dat u dacht: het is crisis, dat doet nu eenmaal pijn.

Jambon: ‘Ik ben geen fan van de drammerige eisen voor snelle maatregelen. Daarom hebben we in eerste instantie geprobeerd hoogte te krijgen van de zwaarte en de duur van de crisis. Sowieso hadden we in september de begrotingsoefening. Het leek me nuttig daar op te wachten. We konden toch moeilijk eerst crisismaatregelen voorstellen en pas twee weken later uitleggen hoe we die zouden betalen?'

Veel mensen vonden het een circus. Hiervan kunnen toch alleen de extremen profiteren?

Jambon: ‘Ik heb er alles aan gedaan om zo snel mogelijk naar het parlement te gaan met een begroting. Maar het is waar, niemand vond dit een fraai schouwspel. Het heeft de partijen die bereid zijn te besturen niet echt geholpen. Dat soort dingen herhalen we het best niet te vaak, willen we het Vlaams Belang niet slapend rijk maken.’

Wat zijn de prioriteiten voor de komende weken?

Jambon: ‘Ventilus (de nieuwe West-Vlaamse hoogspanningslijn waartegen lokaal veel protest is, red.). Laat mij daar heel duidelijk over zijn: dat project komt er. We kunnen toch niet zeggen dat we investeren in offshorewindenergie om de opgewekte elektriciteit dan niet te kunnen verspreiden? We hadden constructief overleg met de betrokken burgemeesters. Experts herbekijken nu of een ondergronds alternatief technisch haalbaar en betaalbaar is.’

Gelooft iemand dat het ondergronds kan?

Jambon: ‘Het meest realistische lijkt mij inderdaad de bovengrondse optie, omdat het technisch niet echt haalbaar is om de lijn ondergronds te steken. Als het al zou lukken, is de kans ook groot dat die optie heel duur blijkt, wat de elektriciteitsfactuur alleen maar doet stijgen.’

Ventilus is een moeilijk dossier voor CD&V, net als heel wat landbouwdossiers die nog op de agenda staan. Gaat het lukken daar uit te raken?

Jambon: ‘Ik heb CD&V nooit horen zeggen dat we het milieu maar moeten laten verloederen omdat we de boeren moeten beschermen. CD&V heeft, net zoals mijn partij of Open VLD, bepaalde gevoeligheden. Die respecteer ik. In het verleden bleken we altijd in staat om een akkoord te maken. Er zijn geen honderdduizend oplossingen om de stikstof te reduceren of een nieuw mestactieplan op te stellen. Het is bijna wetenschappelijk kijken wat we moeten doen.'

CD&V voelt zich in die dossiers wel geregeld geschoffeerd door Zuhal Demir. Vraagt u haar soms zich in te houden?

Jambon: ‘Wat ik allemaal tegen Zuhal zeg, wil ik niet in de gazet (lacht). Dat is voor de memoires die ik nooit ga schrijven. Iedereen heeft zijn temperament. Er zijn nog ministers die zich soms opwinden. Als het aan de regeringstafel te heftig wordt, maak ik duidelijk dat dingen ook op een rustige manier tegen elkaar verteld kunnen worden.’

Is er één seconde gedacht aan een wisselmeerderheid? Vooruit bood die aan. Met de socialisten zouden de landbouwdossiers vlotter lopen.

Jambon: ‘Dat kan, maar ze hebben dezelfde eisen over de kinderbijslag als CD&V. Een wisselmeerderheid met Vooruit is bovendien zeer krap. Ik ben met een ploeg gestart in 2019 en ik wil met die ploeg de haven binnenvaren.’  

Bij uw aantreden kreeg u van uw partij de opdracht de Vlaamse regering te laten schitteren tegenover de federale. Na drie jaar kunnen we toch alleen vaststellen dat wat we zelf doen, we vooral zelf doen, maar niet beter doen?

Jambon: ‘Bepaalde dingen kunnen altijd beter. De aanpak van de coronacrisis was op veel vlakken lastig, maar dat kwam vooral doordat niet duidelijk was wie waarvoor bevoegd is. Vaak moest de Vlaamse regering in het Overlegcomité met beslissingen akkoord gaan, omdat je in zo’n crisis niet anders kan. Bij deze energiecrisis liggen de kaarten anders. We zijn zelf verantwoordelijk. Als we het goed doen, is het onze verdienste. Doen we het slecht, is dat onze eigen schuld.’

'Maar we presteren wel degelijk beter dan de federale regering. Kijk alleen nog maar naar het budgettaire plaatje: we letten op de centen. Federaal hebben ze de begroting helemaal laten ontsporen. In Vlaanderen durven we ook veel meer te kiezen, zoals we nu doen met de kinderbijslag.'

U zei dat u een gezonde begroting wil nalaten aan uw opvolg(st)er. Mogen we daaruit concluderen dat u er in 2024 mee stopt?

Jambon: ‘Ik heb nooit aan carrièreplanning gedaan. Toen ik van de bedrijfswereld naar de politiek overstapte, had ik zelfs nooit durven te denken dat ik hier zou belanden. Ik ben in de politiek gestapt om het programma van de N-VA te verwezenlijken. Mijn partij bepaalt waar ik het beste kan worden ingezet. Is dat op deze stoel? Prima. Wordt mij gevraagd plaats te maken voor jongere mensen? Evenzeer prima.’