Begin 19e eeuw waren er nog 26 miljoen olifanten. Begin 20e eeuw nog 10 miljoen. Vandaag zijn er nog ongeveer 500.000. Elk jaar worden er tot 30.000 olifanten gedood voor hun ivoor. De stroperij en internationale ivoorhandel worden gecontroleerd door criminele en terroristische organisaties, die er miljarden mee verdienen, om er wapens mee te kopen en Afrika gegijzeld te houden in burgeroorlogen en miserie voor de bevolking.

Daarom beweegt er vandaag heel wat op het Europees en internationaal toneel, om de ivoorhandel te stoppen en de olifant te redden.

In juli beslist de Europese Commissie over bijkomende maatregelen om Europa's lakse ivoorbeleid aan te scherpen. Europa is vandaag een grote exporteur van ivoor, door al het 'oud' ivoor van voor 1947 dat in Europa zonder controle circuleert onder de 'antiekuitzondering'. De uitvoer van 'legaal' Europees ivoor stimuleert de vraag in Azië, ook naar illegaal ivoor, en vormt vaak een dekmantel voor de illegale ivoorhandel. Op de halfjaarlijkse Mercanteinfiera, een grote Italiaanse antiekbeurs, wordt nog steeds nieuw, en dus illegaal, ivoor verkocht onder de dekmantel van 'antiek'.

Afrikaanse landen vragen Europa al jaren om haar interne ivoormarkt te sluiten, met weinig succes. Enkel de uitvoer van 'ruw' ivoor is door de Europese Commissie verboden sinds juli 2017. Het is toch zeer bizar dat de Europese Unie de olifant veel minder beschermt dan de neushoorn, terwijl ze beide even snel worden uitgeroeid. Aan het huidige tempo zullen ze beide over 20 jaar verdwenen zijn. China en de VS hebben reeds grote stappen gezet tegen de ivoorhandel, nu moet ook Europa volgen en haar verantwoordelijkheid nemen.

In oktober gaat in Londen een grote conferentie tegen de handel in wilde dieren door. Deze zomer zal het Verenigd Koninkrijk één van 's werelds strengste ivoorwetten stemmen. De krijtlijnen van die wet liggen al vast, en zijn door de Britse bevolking met een verpletterende meerderheid goedgekeurd in een publieke consultatie. De wet zal de ivoorhandel volledig verbieden, ongeacht de ouderdom van de objecten, behoudens enkele zeer strenge uitzonderingen. In China, de Verenigde Staten, Frankrijk, en Nederland is de invoer, uitvoer, en de interne handel in ivoor reeds strikt aan banden gelegd. In de ivoorcentra Taiwan, Hongkong zal de ivoorhandel verboden worden, en Singapore volgt allicht binnenkort. Uit de rechtsvergelijking in ons wetsvoorstel, blijkt dat België duidelijk achterop loopt, in Europa en internationaal.

In België werken we nog met oude en eerder lakse regels, die niet langer geschikt zijn voor de huidige golf van stroperij. België past ongeveer de Europese minimumregels toe, terwijl andere Europese landen veel verder gaan. In België kan je vlotter dan in onze buurlanden ivoor invoeren, uitvoeren en verhandelen, vooral ivoor van voor 3 maart 1947, en zelfs ruw ivoor, al wordt er wel een code op aangebracht. In Nederland, Frankrijk, en weldra het Verenigd Koninkrijk, is de handel in ruw ivoor verboden.

De federale CITES-cel controleert de ivoorhandel in België. Ze levert goed werk, maar ze moet werken met een verouderd wettelijk kader. Daarom willen wij de regels voor de ivoorhandel aanscherpen. Ons wetsvoorstel is gebaseerd op vier pijlers:

  • De invoer en uitvoer van ivoor wordt verboden, behoudens enkele strikte uitzonderingen.
  • De verkoop van ruw ivoor wordt verboden.
  • Wat betreft bewerkt ivoor, en voorwerpen uit of met ivoor, wordt de handel in 'nieuw' ivoor, van na 1 juli 1975, verboden.
  • De maximumstraffen worden verhoogd.

Het is niet de bedoeling om de eigenaars van ivoor te culpabiliseren, of om excessieve restricties op te leggen aan de verkoop van ivoor. We willen er wel voor zorgen dat Belgisch ivoor en Belgische certificaten niet meer kunnen gebruikt worden door criminele organisaties als dekmantel voor de internationale handel in illegaal ivoor.

De laksheid in onze huidige wetgeving wringt des te meer, omdat Leopold II en 'zijn' Congo Vrijstaat een gruwelijke rol hebben gespeeld in het lot van de olifant. Congo had ooit de grootste populatie bosolifanten. Leopold II zag Congo als zijn persoonlijke ivoorschuur. Tot zijn aandacht verschoof naar rubber, was zijn prioriteit om dat ivoor te oogsten. Ivoor was in die tijd zeer gegeerd. Hij verklaarde al het ivoor in Congo zijn eigendom. De Congolese bevolking werd brutaal gedwongen om massaal olifanten te doden. Tussen 1889 en 1895 vertegenwoordigde ivoor meer dan de helft van de Congolese export. In één jaar tijd, in 1897, werd 245 metrische ton ivoor uit de Congo Vrijstaat geëxporteerd, ofwel bijna de helft van de wereldproductie aan ivoor in dat jaar. Antwerpen werd in die jaren het grootste distributiecentrum voor ivoor ter wereld, voor Liverpool en Londen. Enkel doordat rubber meer begon op te brengen dan ivoor kon een deel van de Congolese olifanten de slachting overleven.

Daarom is het belangrijk dat België een ambitieuze rol opneemt Europees en internationaal. Europees moet België in juli mee duwen voor een strengere regulering van de ivoormarkt. Op Europees niveau moet de 'antiekuitzondering' worden afgeschaft, die toelaat om bewerkt ivoor van voor 3 maart 1947 zonder vergunningen intern te verhandelen. Deze uitzondering is geen klein achterpoortje meer. Het is een grote poort voor de illegale ivoorhandel. En men zou ook moeten verbieden dat antiquairs nog zelf de leeftijd mogen certificeren van hun eigen stukken.

En ook op de internationale conferentie tegen smokkel van wilde dieren in oktober moeten we voluit aan de kar trekken om een eind te stellen aan de illegale ivoorhandel.

Maar om in juli en oktober met gezag te kunnen spreken, moeten we wel eerst zelf schoon schip maken, door onze verouderde regels rond ivoorhandel aan te scherpen en de achterpoortjes te sluiten.

We hopen dat ons wetsvoorstel kan bijdragen aan een meer ambitieuze houding van België. We staan voor cruciale maanden om de olifant te redden. Het is nu of nooit. Tegen oktober weten we of dit prachtige dier nog een kans heeft. Daarom moeten we nu nationaal, Europees en internationaal de druk opvoeren. Laat ons beginnen met zelf het goede voorbeeld te stellen, zoals ook onze buurlanden reeds doen.

Olifanten zijn majestueuze en bijzonder sociale dieren, die met meerdere generaties in familieverband samenleven, met een fenomenaal geheugen en een emotionele beleving die even sterk is als die van de mens. Laat onze generatie niet diegene zijn die dit prachtige wezen uitroeit.