(c) Jan Van Der Perre
De Antwerpse burgemeester kampt nog met jetlag wanneer hij maandagochtend op het pas gerestaureerde Schoon Verdiep verschijnt. Terwijl het in Brussel rommelde rond minister van Onderwijs Ben Weyts, was Bart De Wever (N-VA) in Washington te gast bij de conferentie van Amerikaanse burgemeesters.
In de bijenkorven van DC hoorde hij twee dominante gespreksonderwerpen: de opmars van fentanyl als nieuwe drugsplaag en de Inflation Reduction Act van president Joe Biden. Het subsidiepakket voor de vergroening van de Amerikaanse industrie joeg een schokgolf door de industriële en politieke hoofdkwartieren van Europa. Maar tegenover ons zit voor een keer geen Doctor Doom.
"Die wet heeft uiteraard geen zier met inflatie te maken, maar is puur protectionisme", zegt De Wever. "En toch geloof ik dat we dat aankunnen. De fusie van de havens van Antwerpen en Zeebrugge kon op geen beter moment vallen. Als de waterstofeconomie door de energiecrisis snelheid maakt, hebben wij alle troeven om dé energiehaven van het noordwesten van Europa te worden. Onze ligging is beter dan die van het Duitse Ludwigshafen, dat door de onbevaarbaarheid van de Rijn geen nieuwe investeringen meer zal aantrekken. En door onze petrochemie en lng-terminals kunnen we de waterstof, die in landen als Marokko wordt opgewekt, hier aan land brengen en verdelen. Daarom denk ik dat wij klaar zijn om opnieuw ‘grass root’-investeringen (fundamentele investeringen, red. ) aan te trekken, zoals in de jaren 60. Een eerste voorbeeld is Project One, de nieuwe oliekraker van Ineos. En dan heb je nog Plug-Power, dat op de vroegere Opel-site een groene waterstoffabriek wil bouwen."
En wat met Umicore? Voor zijn batterijfabriek is het naar Polen uitgeweken.
Bart De Wever: "Alles wat energie-intensief is, is precair. Alle CEO’s die ik spreek, zijn obsessief bezig met het loskomen van fossiele brandstoffen. Maar dan moet Europa goede randvoorwaarden creëren en bedrijven niet overladen met alle ambities tegelijk. Ik ben voor een taks op de invoer van vervuilende producten. Maar dat Europees commissaris Frans Timmermans rond Kerstmis als een ‘bad santa’ kwam aanzetten met een volgende fase in het ETS-systeem ( de Europese emissiehandel, red. ) is toch niet te geloven? We moeten ook vermijden dat de Europese regels voor staatssteun worden versoepeld, want dan zijn we twee keer het haasje. De Duitsers hebben zulke diepe zakken dat ze nog jaren kunnen ‘splashen’ met staatssteun, terwijl België nu al failliet is. En we zitten al met een loonhandicap. Die was onder de Zweedse regering weggewerkt, maar is nu als een komeet omhooggeschoten."
Premier Alexander De Croo (Open VLD) wil dat in maart allemaal aanpakken.
De Wever: "Het hervormingspalmares van Vivaldi bevindt zich achter de komma. De drie grote werven die eergisteren al klaar hadden moeten zijn - de arbeidsmarkt, pensioenen en fiscaliteit - zijn nog niet begonnen. En als iets gebeurt, is het in de verkeerde richting."
En dat gaat straks allemaal veranderen wanneer ú met de PS onderhandelt?
De Wever: "Nee. Volgens mij kan er in een Belgische context nooit nog iets lukken. Niet met de PS. Maar ook niet in een heruitgave van Zweeds. Het heeft geen zin meer."
Zelfs niet mocht het mathematisch haalbaar zijn? Waarom?
De Wever: "We hebben het geprobeerd. Maar hervormen in België is als tegen een poppetje duwen: zodra je het loslaat, veert het weer recht. Zolang je aan Wallonië vasthangt, lukt het niet. De Franstaligen hebben geen belang bij een centrumrechts beleid. Ik kan zelfs niet kwaad zijn op de PS. Als je alleen schulden hebt, is inflatie aangenaam. Georges-Louis Bouchez (MR-voorzitter, red.) mag wel veel centrumrechtse praat hebben, finaal beseft de MR dat ze in Wallonië door een rood-groene zee moet zwemmen, waardoor ze ideologisch eerder in de buurt van CD&V zit. Bij Bouchez is het ‘talk the talk, never walk the walk’. Ik begrijp niet waarom hij zo veel aandacht krijgt. Negeer hem een week en hij wordt zot."
De kiezers die een centrumrechts beleid maar geen confederale blokkering willen, moeten niet voor de N-VA stemmen?
De Wever: "Die blokkering komt er sowieso. We staan dicht bij een faling van de stichtende partijen van het Belgische model, CD&V en Open VLD. Ik denk dat we in 2024 of uiterlijk in 2029 ons Weimar-moment beleven. Je kan niet in alle OESO-statistieken laatste of een na laatste zijn. Iedereen voelt dat we tegen de muur knallen. Het eerste land waartegen de financiële markten zich zullen keren, is België. Want niemand weet de oplossing en niemand krijgt nog iets hervormd. Daarom ben ik ervan overtuigd: ‘something’s gotta give’. Vanuit die faling zal men moeten bewegen. Als men straks nog eens weigert, zal het op een heelkwalijke manier gebeuren."
Dat klinkt als een dreigement.
De Wever: "Nee, ik zeg alleen dat je dan een giftige cocktail krijgt van extreemrechts in Vlaanderen en extreemlinks in Wallonië. Ofwel probeer je het land daarvan op een positieve manier weg te sturen, ofwel ga je de dieperik in. Maar de status quo is niet meer te handhaven. En dat vereist dat CD&V en Open VLD kopje-onder gaan in 2024."
Maar ze zijn uw enige bondgenoten om communautair iets voor elkaar te krijgen.
De Wever: "Ik weet dat het schizofreen is, maar ik kan er niet omheen. Het zijn mijn ideologische verwanten, maar ik wens ze een ongelooflijke afstraffing toe voor wat ze met Vivaldi hebben gedaan. Het besef dat het niet meer gaat, is dieper doorgedrongen dan politici voor de verkiezingen zullen toegeven. Ook aan de overkant van de taalgrens. Hoe harder de Franstaligen roepen dat ze niet zullen doen wat Vlaanderen wil, hoe harder ze beseffen dat ze daar toch niet aan ontsnappen. Dat heb ik goed onthouden uit mijn onderhandelingen met Paul Magnette (PS). Hij wou toen al heel ver meegaan in het opdelen van België. Maar daar wenst hij nu uiteraard niet meer aan herinnerd te worden. Hij zal alles uit de kast halen om Vivaldi II te vormen. Maar als dat niet lukt, zal hij snel toegeven dat het rien ne va plus is."
U brengt dat verhaal nu al tien jaar. Maar intussen kan uw alternatief, de centrumrechtse Vlaamse regering van Jan Jambon, niet overtuigen.
De Wever: "Ik kan het zonlicht niet ontkennen: de perceptie van de Vlaamse regering is niet positief. Maar dat is onterecht. Alleen al omdat ze na twee crisissen opnieuw op weg is naar begrotingsoverschotten verdient ze bloemen. Maar ze lijdt onder het feit dat Vivaldi zo slecht presteert. Het is voor de Vivaldi-partijen bijna een dwangredenering dat Vlaanderen het even slecht moet doen als België. Ook CD&V en Open VLD hebben er belang bij dat Vlaanderen niet schittert. Want ze weten dat een succesverhaal alleen de N-VA ten goede komt en hun eigen federale onmacht in het licht zal stellen. We mogen nog van geluk spreken dat de twee ‘vices’ (Hilde Crevits voor CD&V en Bart Somers voor Open VLD, red.) er een succes van willen maken. Maar u hebt ook gezien wat in september gebeurd is. Ik ben ervan overtuigd dat Sammy Mahdi (CD&V) toen op het spoor zat om de regering te doen vallen. Anders kan je niet uitleggen waarom je op maandag ‘nee’ zegt tegen een tekst, en op woensdag ‘ja’. Crevits is vanop haar ziekbed opgestaan om hem terug te fluiten. Dat knabbelt aan het vertrouwen, hé."
Ook Vlaanderen schiet tekort in zijn kerntaken. Op onderwijs zou uw partij de tanker keren, maar het wordt almaar erger.
De Wever: (zucht) "Ik heb altijd gezegd dat het jaren zou duren om recht te trekken wat decennialang scheefgegroeid is door de postmodernistische pedagogie van de koepels en de foute keuzes van socialistische ministers. Hoelang heeft het niet geduurd voor men kon aanvaarden dat er een objectieve meting van de output kwam? Of dat de eindtermen werden aangescherpt? Dat begint nu allemaal. We nemen ook maatregelen om meer leerkrachten aan te trekken, bijvoorbeeld via zij-instromers. Maar je kan niet verwachten dat we in de PISA-rankings meteen als een raket omhooggaan. Je hebt minstens twee legislaturen nodig om resultaten te
zien."
Tijdens de nieuwjaarsreceptie van uw partij werd volgens Het Nieuwsblad gefluisterd dat Ben Weyts bij u afgedaan heeft na zijn betoog met dubbele tong in het parlement. Klopt dat?
De Wever: (kortaf) "Nee. Dat is nonsens."
Ook over uw nieuwe ster Zuhal Demir is er onrust. Sommigen vrezen dat ze de N-VA meesleurt in een oorlog met het platteland.
De Wever: "Er wordt vooral veel gestookt door andere partijen en de Boerenbond. Kijk, als de eindbeslissing over stikstof er is, zullen we daar letterlijk de boer mee op moeten gaan om de landbouwers mee te krijgen. Ik denk dat we sterke argumenten hebben. Zonder stikstofkader is het voor iedereen gedaan. Dan krijg je niets meer vergund. In Nederland zitten ze al tot de nek in de problemen. Wat wij bieden, is rechtszekerheid."
Maar dat kader is er nog altijd niet.
De Wever: "Ik kan er niet aan doen dat het zo lang duurt, met een openbaar onderzoek en procedures die moeten worden gevolgd. Wat vooral hemeltergend is, is dat collega’s de moed verliezen om door te pakken. Parlementsleden die plots een industrieel bedrijf in Averbode romantiseren, dat is politieke onverantwoordelijkheid."
"Er komt veel politieke miserie bij kijken, maar uiteindelijk beslist de Vlaamse regering nog wel. Als ik een CD&V’er uit mijn kantoor wil krijgen, vraag ik drie redenen waarom de partij in Vivaldi zit. Dan valt er een moment van stilte en is hij weg. Bij Open VLD kunnen ze nog zeggen dat ze de Zestien hebben. Maar CD&V heeft niets. De wanhoop is compleet. Al de Vivaldi-partijen zijn aan het spartelen. Ook bij de groenen moet het toch doffe ellende zijn? Eerst de kluit belazeren om de kerncentrales dicht te krijgen en vervolgens miljarden op tafel moeten leggen om ze open te houden. Hoe kan je nog dromen de kiesdrempel te halen? De enige die goed in zijn vel zit, is Conner Rousseau (Vooruit). Maar ik vind hem al veel minder sympathiek dan een jaar geleden. Ik dacht dat hij op weg was een ‘Deense sos’ te worden, met wie wij zaken kunnen doen. Maar het is pure marketing. Een paar goede peilingen en meneer denkt dat de zon uit zijn navel schijnt."
Uw partij heeft geen overschot. Volgens de peilingen wordt het Vlaams Belang de grootste.
De Wever: "Ik ga mijn stinkende best doen om te maken dat wij de grootste worden. Het moet, want anders is de dynamiek om aan Vivaldi II te beginnen niet te stuiten. Als het Vlaams Belang een monsterscore haalt, vrees ik het ergste. Dan dreigt de onbestuurbaarheid van België naar Vlaanderen geëxporteerd te worden. En dan zijn we helemaal gezien."
Want dan dreigt ook u niet meer aan de druk te kunnen weerstaan om met het Vlaams Belang in zee te gaan?
De Wever: "Welke druk? Die bestaat helemaal niet. Bij ons zijn er geen fans van het Vlaams Belang. Hoogstens zijn er mensen die in 2019 vonden - en ze hadden geen ongelijk - dat een bestuursdeelname nefast zou uitdraaien voor het Vlaams Belang. Maar ik ken niemand die met plezier met die mensen wil regeren, laat staan met die partij een revolutionair pad op gaan. Ik wil helemaal geen Catalaans scenario overwegen. Ik ben niet zot. Het idee om met de helft van de zetels een revolutie te ontketenen in Vlaanderen, wie gelooft zoiets?"
Waarover hebt u in 2019 dan onderhandeld?
De Wever: "Ik heb nooit onderhandeld met het Vlaams Belang. Ik heb als informateur veel vragen gesteld. En alles wat daarna is gebeurd, bevestigde mijn overtuiging dat met die partij niets aan te vangen is."
Hoe wilt u dit land dan in een confederale plooi leggen? Voor een staatshervorming is een tweederdemeerderheid nodig.
De Wever: "Ik denk al langer dat de opportuniteit om in het legalisme te hervormen, weg is. Zoals op verschillende momenten in onze vaderlandse geschiedenis zal je naar een extralegale hervorming moeten gaan. Dat is niet de eerste keer. Zo is het ook met het onderwijs gebeurd."
Hoe dan?
De Wever: "Gewoon departementen opbreken en achteraf alles legaliseren. Jean-Luc Dehaene (CD&V) had daar een term voor. Toen we in 2007 onderhandelden op Hertoginnedal en Yves Leterme (CD&V) het met vijf minuten politieke moed niet opgelost kreeg, ben ik nog bij Dehaene thuis gaan spreken over zo’n scenario."
De Wever richt zich tot zijn woordvoerder: ‘Allez, wat was die term nu weer?’
De woordvoerder, nochtans te jong om het actief te hebben meegemaakt, aarzelt geen seconde: ‘Bicefaal’.
De Wever: "Ja, bicefaal. Dat was het. Het komt erop neer dat je alles functioneel doorknipt. De rest gebeurt vanzelf. Zout in de rots."
Welke prijs wilt u daarvoor betalen?
De Wever: "Geen. Dat was de agenda van 2019. Ik heb toen duidelijk tegen Magnette gezegd: als je er nog geld voor wil krijgen, moet je het nu vragen, want over vijf jaar is het te laat. Er is niets meer."
Wouter Beke (CD&V) denkt dat de financieringswet die hij in 2011 heeft herschreven, nu gaat renderen. Doordat Wallonië en Brussel automatisch minder federale centen krijgen, zullen ze willen praten. Maar dan moet er iets te rapen zijn.
De Wever: "Als er één oprecht Vlaamsgezinde CD&V’er is, is het Wouter. Ik heb met hem een relatie die onbreekbaar is. Bij dat deel van de onderhandelingen over de financieringswet was ik er trouwens nog bij. Maar ik vond het te mager. De overgangsperiode is te lang. Pas vanaf 2035 is er een volledig effect. Maar goed, Wallonië en Brussel hebben daarop niet gewacht om hun eigen faillissement te organiseren."
Nogmaals, dan zal u toch Vlaams geld op tafel moeten leggen?
De Wever: "Het is toch net de huidige situatie die ons handenvol geld kost? Gemiste welvaart, gemiste jobs, de onvermijdelijke transfers, inflatie... De status quo is onbetaalbaar geworden. Je moet krankzinnig zijn om te beweren dat er niets moet gebeuren omdat het geld kost."
Wallonië zal niet verdwijnen. Als de Franstaligen na de boedelscheiding niet hervormen, blijven we hun problemen toch meeslepen?
De Wever: "Daarom is het voor Wallonië nog belangrijker dan voor Vlaanderen om op eigen benen te staan. En dan ga je zien dat de mensen daar niet lang meer op die slechte partijen gaan stemmen. Als Bouchez slim is, bijt hij nu door de zure appel. Zodra Wallonië zijn ‘derdebetaler’ verliest, is het gedaan met de PS."
Gaat u de grote implosie nog meemaken? U bent volgend jaar twintig jaar N-VA-voorzitter.
De Wever: "Dat hangt niet van mij af. Ik zal altijd doen wat de partij mij vraagt. Het is gewoon jammer dat je je hele actieve leven aan dezelfde strijd moet spenderen."
Het maakt u moedeloos.
De Wever: "Absoluut niet. Het is in mijn hoofd een evangelische zekerheid dat het gedaan is met België. De geschiedenis heeft een richting en die is niet om te keren. Zoals België waren er eigenlijk maar twee andere landen in Europa: Tsjechoslowakije en Joegoslavië. Twee van de drie zijn al ‘down the drain’."
Wat hebt u in twintig jaar verwezenlijkt?
De Wever: "Ook dat moet u niet aan mij vragen. Op dit moment hangt het af vanuit welk perspectief je kijkt. Joël De Ceulaer van De Morgen zal zeggen: ‘Helemaal niets’. Een ander zal zeggen: ‘Hij heeft de politieke software van Vlaanderen herschreven’. Wat is de waarheid? De geschiedenis zal het ons leren en die wordt meestal vanuit het resultaat geschreven. Cicero zei: ‘De geschiedenis is ongenadig voor degene die net dat geluk tekortkomt om op het einde zijn doelstelling te realiseren’. Maar ‘it ain’t over till the fat lady sings’."
"Ik weet één ding: mocht dit een normaal land zijn en had onze kiesuitslag van 2010 voor heel België geteld, dan had ik met het land in tien jaar hetzelfde traject kunnen rijden als met Antwerpen. Toen ik hier begon, was het de meest failliete stad van België. Vandaag hebben we het grootste overschot per inwoner van alle centrumsteden."
En de meeste bommen en granaten.
De Wever: "De mensen zijn slimmer dan dat. De perceptie is vreselijk, maar de criminaliteitsstatistieken zijn met een derde gedaald sinds ik burgemeester ben. En ik denk te mogen stellen dat ik alles gedaan heb wat ik kon voor de strijd tegen coke . Wie heeft tien jaar geleden gesignaleerd dat er een kanker aan het groeien was? Wie is daarvoor allianties gaan zoeken in binnen- en buitenland? Ik alleen. Er is verdorie een kind van elf jaar moeten sneuvelen voor op andere niveaus wat cognitieve opening gekomen is. En zelfs dan zijn er nog partijen die de war on drugs willen zien mislukken om dat spul te kunnen legaliseren."
Ook in uw eigen schepencollege.
De Wever: "Ja. Vooruit is op dat vlak een vreselijke partij. Ze vindt de war on drugs zelf het probleem. Hoe kom je erbij? En trouwens, welke war on drugs? Wij voeren die oorlog met een federale gerechtelijke politie (FGP) die onderbemand is en met een havenpolitie die nog 97 man telt. Omdat het lang duurt om mensen te rekruteren had ik voorgesteld het leger ’s nachts op de terminals in te zetten. Is dat zo’n dwaas idee? Nu staat de deur wijd open."
Vincent Van Quickenborne (Open VLD) en Annelies Verlinden (CD&V) doen toch hun best? 1.000 euro boete per snuiver en een drugscommissaris.
De Wever: "Ik ga op mijn tong bijten. Ik ben blij met het voluntarisme van de minister van Justitie. En ik geloof in de juiste intenties van de minister van Binnenlandse Zaken. Zij doorgrondt de zaak goed, maar ze krijgt in die regering toch zo weinig voor elkaar. Die drugscommissaris is het laatste wat we nodig hebben. Het probleem dat men niet samenwerkt, is al lang opgelost. Ik heb zelf een fellowship gesmeed tussen de lokale politie, de federale politie, de procureur en de baas van de douane. Het probleem is dat het beleid geen prioriteiten stelt. Het is toch niet uit te leggen dat in Antwerpen, het hoofd van de slang, de FGP voor 75 procent bemand is en in pakweg Luxemburg voor 100 procent? Wat zouden die daar doen? De bomen tellen?"
